Σχέσεις στον απόηχο της συναντήσεως των Ρώμης και Μόσχας

Του Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Τσέτση

Κωνσταντινούπολη – Σε μια εποχή κατά την οποία ο Χριστιανισμός βάλλεται πανταχόθεν και διώκεται ανηλεώς όχι μόνο στην Μέση Ανατολή, αλλά και σε πολλά άλλα σημεία της υφηλίου, συναντήσεις όπως αυτή του Πάπα Φραγκίσκου και του Πατριάρχου Μόσχας Κυρίλλου είναι πάντοτε καλοδεχούμενες. Η δίωρη περίπου αδελφική αυτή συναναστροφή των δύο εκκλησιαστικών ηγετών στο αεροδρόμιο της Κούβας, ήταν ένα όντως σημαντικό και ελπιδοφόρο αντάμωμα, το οποίο έσπευσε να χαιρετίσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος με εγκάρδιο μήνυμα, ευχόμενος σ’ αυτούς κάθε επιτυχία, εκφράζοντας συνάμα και την χαρά του διότι ο διάλογος που είχαν εγκαινιάσει το 1964 οι μακαριστοί Πατριάρχης Αθηναγόρας και Πάπας Παὐλος ΣΤ΄ «συνεχίζει να παράγει καρπούς» (βλ. ΑΜΕΝ. gr, 12. 2. 2016).

Προτού όμως γίνει μια σύντομη αναφορά στα όσα συζητήθηκαν κατά το δίωρο αυτό, πρέπει να διευκρινισθεί το εξής. Η εν λόγω συνάντηση του Πάπα Ρώμης με τον Πατριάρχη Μόσχας δεν ήταν «η πρώτη στην ιστορία» μετά το Μέγα Σχίσμα του 1054, καθώς προέβαλαν, παραποιώντας την ιστορία, ελληνικά τε και ξένα ΜΜΕ, ως μή ώφελε, όμως, και η εισαγωγική παράγραφος του κοινού ανακοινωθέντος που εξεδόθη στο τέλος αυτής! Η συνάντηση της Κούβας δεν αποτελούσε «πρεμιέρα»! Απλώς διότι την εποχή του Σχίσματος αρχές του 11ου αιώνος, «Πατριαρχείο Μόσχας» δεν υπήρχε! Εν ταις ημέραις εκείναις η Μόσχα ήταν μια ασήμαντη επισκοπή της Μητροπόλεως Κιέβου, που υπαγόταν τότε στην Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως. Να μη λησμονηθεί ότι το πέμπτο στη σειρά των Ορθοδόξων Διπτύχων Πατριαρχείο Μόσχας έχει ζωή και υπόσταση μόνο 427 ετών!

Η πρώτη μετά το Σχίσμα συνάντηση Ρώσσου Προκαθημένου με Ρωμαίο Ποντίφηκα δεν πραγματώθηκε προχθές στην Κούβα, αλλά στη Φλωρεντία τον 15ο αιώνα! Πρόκειται για την συνάντηση του Πάπα Ευγένιου Β΄ με τον επικεφαλής της Ρωσσικής Ιεραρχίας Μητροπολίτη Κιέβου Ισίδωρο, ο οποίος είχε συνοδεύσει τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωσήφ Β΄ στην Σύνοδο της Φερράρας/Φλωρεντίας (1438/1439). Ήτοι 151 χρόνια προτού ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιερεμίας β΄ χορηγήσει στον Μητροπολίτη Μόσχας Ιώβ την Πατριαρχική περιωπή και αξία! Έτερον εκάτερον αν η λεγόμενη «ενωτική» αυτή Σύνοδος είχε οικτρό τέλος. Σύμφωνα με μαρτυρίες εκείνων που παρακολούθησαν εκ του σύνεγγυς το γεγονός, φαίνεται πως η συνάντηση πραγματοποιήθηκε σε κλίμα εγκάρδιο. Το «επιτέλους» που πρόφερε ο Πάπας προτού ασπασθεί τον «αδελφό του Κύριλλο», ήταν δηλωτικό της επιθυμίας του Βατικανού να ανοίξει διαύλους επικοινωνίας με την μέχρι τώρα διστακτική Εκκλησία της Ρωσσίας. Καθώς δε δήλωσε ο Καρδινάλιος Kurt Koch, μετά την συνάντηση των δύο ανδρών «τα πράγματα είναι πιο εύκολα» (Ιστοσελίδα της «La Croix», 12. 2. 2016, ώρα 23.13).

Η εκ 30 παραγράφων Κοινή Δήλωσις που υπεγράφη από τους δύο ηγέτες, παρέχει μια ιδέα των θεμάτων που συζητήθηκαν κατά την συνάντηση. Αυτά αφορούν όχι μόνο στο χρέος Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών να υπερπηδήσουν τα εμπόδια και αποκαταστήσουν την ενότητα που είχε βιωθεί κατά την πρώτη μ.Χ. χιλιετία, αλλά και σε μείζονες σύγχρονες προκλήσεις, όπως η θρησκευτική ελευθερία, η ένδεια, η μετανάστευση και η προσφυγιά, ο σεβασμός και η προστασία της οικογένειας (που αποτελεί ένωση ανδρός και γυναικός), το «δικαίωμα στη ζωή» και οι αμβλώσεις, η ευθανασία, η εκκοσμίκευση που περιθωριοποιεί την χριστιανική πίστη, η μέριμνα για το φυσικό περιβάλλον και τέλος οι πόλεμοι και η τρομοκρατία, με ειδική αναφορά στην Εγγύς Ανατολή, την Βόρειο Αφρική (παράγραφοι 8-11) και την Ουκρανία (παράγραφοι 26 και 27).

Είναι αλήθεια ότι η Κοινή Δήλωση δεν πρωτοτυπεί. Τα απαριθμούμενα προβλήματα είναι γνωστά και έχουν συζητηθεί εδώ και πολύ καιρό σε ουκ ολίγα Διορθόδοξα, Διαχριστιανικά και Διαθρησκειακά φόρα. Πρωτοτυπία, όμως, αποτελεί, και προκαλεί απορία, η παράγραφος 25, όπου ο Πατριάρχης Μόσχας φαίνεται να υπαναχωρεί εγκαταλείποντας την μέχρις εσχάτων αξίωσή του ότι προϋπόθεση συναντήσεως του με τον Πάπα, ήταν η επίλυση του θέματος της Ουνίας στην Ουκρανία. Παραδεχόμενος ότι ναι μεν η μέθοδος της Ουνίας ανήκει πλέον εις το παρελθόν, αλλ’ ότι οι Ανατολικόρρυθμοι που εμφανίσθηκαν κατά τον ρουν της ιστορίας «έχουν το δικαίωμα του υφίστασθαι», ο Πατριάρχης Μόσχας εγκολπώνεται την Μπελεμέντειο ερμηνεία και θέση. Τι συνέβη; Θυσιάσθηκε η έννοια της «κανονικής δικαιοδοσίας» στο βωμό σημερινών πολιτικών σκοπιμοτήτων;

Να μου επιτραπεί όπως κατακλείσω το γραπτό αυτό σχολιάζοντας την χειρονομία του Πάπα Φραγκίσκου να προσφέρει στον αδελφό του Πατριάρχη Κύριλλο ως αναμνηστικό δώρο τεμάχιο του Ιερού Λειψάνου του Θεσσαλονικέως φωτιστού των Σλάβων Αγίου Κυρίλλου. Ωραίο συμβολικό δώρο. Ίσως για να υπενθυμίζει το πόθεν έλκει την καταγωγήν της η Σλαβική Ορθοδοξία.

(«Απογευματινή» ΚΠόλεως, 15.2.2016)