Discours Catechetique en Ouverture du Saint et Grand Careme (2018)

Protocol Nr. 169

CATECHETISCHE ENCYCLIEK
BIJ HET BEGIN  VAN DE HEILIGE EN GROTE VASTEN
† BARTHOLOMEOS
DOOR DE GENADE GODS
AARTSBISSCHOP VAN CONSTANTINOPEL-NIEUW ROME
EN OECUMENISCH PATRIARCH
MOGEN DE GENADE EN VREDE
VAN ONZE HEER EN GOD EN VERLOSSER JEZUS CHRISTUS,
EVENALS ONS GEBED, ONZE ZEGEN EN ABSOLUTIE
MET DE GEHELE KERK ZIJN
* * *

Wij richten een lofzang op tot God in de Drie-Eenheid, Die ons heeft toegestaan om eens te meer de Heilige en Grote Vasten te bereiken, om de goede strijd van de ascese aan te gaan, en ons te keren naar het enige “wat nodig is” (vgl. Lk. 10:42).

In een wereld die vijandig staat tegenover ascese, oog in oog met de hedendaagse ontheiliging van het leven, en met de overheersing van individualistische en eudemonische modellen, volhardt de Kerk in de periode van veertig dagen, die zijn toegewijd aan geestelijke strijd en aan “hoogheilige matigheid”, opdat haar kinderen zich voorbereiden op de Heilige Week, op het Lijden en Kruis van Christus, om in staat te zijn om Zijn roemrijke verrijzenis te beschouwen, en eraan deel te nemen.

Tijdens de Grote Vasten worden we geroepen om het scheppende en verlossende heilsplan van de Drie-Ene God dieper te beleven; om duidelijker deel te nemen aan de eschatologische verwijzing, richting en stuwkracht van het kerkelijk en geestelijk leven. We worden ons bewust van de tragische impasse die de zelfreddende arrogantie van de farizeeër vormt, de hardheid van hart van de oudste zoon in de parabel van de verloren zoon, de harde onverschilligheid voor de honger, dorst, naaktheid, ziekte, en verlatenheid van onze gelijke, volgens het evangelieverhaal van het laatste oordeel. Wij sporen iedereen aan om de inkeer en nederigheid van de belastingontvanger na te volgen, de terugkeer van de verloren zoon naar het huis van zijn Vader, en het vertrouwen op diens genade; om de barmhartigen na te volgen ten opzichte van de behoeftigen, het gebedsleven van de H. Gregorios Palamás, de ascese van de H. Johannes van de Sinai en van de H. Maria van Egypte, opdat we ons, versterkt door de verering van de heilige ikonen en van het eerbiedwaardige Kruis, zouden verbinden met de persoonlijke ontmoeting met Christus, Die verrezen is uit het graf en het leven schenkt.

Het gemeenschappelijke en sociale kenmerk van het geestelijk leven wordt vooral onthuld in deze gezegende periode. Wij zijn niet alleen, wij staan niet alleen voor God. Wij zijn geen som van individuen, maar een communie van mensen voor wie “zijn”, “samenzijn” betekent. Ascese is geen individuele vervulling, maar een kerkelijke daad. Voor de gelovige is het deelnemen aan het mysterie en de sacramenten van de Kerk, vechten tegen egoïsme, aan liefdadigheid doen, de schepping op eucharistische wijze benutten, bijdragen aan de transfiguratie van de wereld. Het is een vrijheid, een deugd, iets goed, gehoorzaamheid aan de regel van de Kerk die we allemaal delen. We vasten niet volgens ons persoonlijk verlangen, maar volgens wat de Kerk voorschrijft. Onze ascetische inspanning kadert binnen onze relaties met andere leden van het kerklichaam, als deelname aan de feiten en daden die de Kerk maken tot gemeenschap van leven, door “de waarheid in liefde te belijden” (vgl. Ef. 4:15). De orthodoxe spiritualiteit is onlosmakelijk verbonden met deelname aan het leven van de Kerk, met als hoogtepunt de goddelijke Eucharistie; een geloof dat de Kerk voedt, en haar volle waarde krijgt in de Kerk.

De arena van de Grote Vasten is geen periode voor fysieke wapenfeiten met godsdienstige oorsprong, en evenmin voor oppervlakkig sentiment. Vanuit orthodox standpunt betekent spiritualiteit niet om zich naar de geest en de ziel te keren, gevoed door een dualistische minachting voor stof en lichaam. Spiritualiteit betekent dat ons hele bestaan, onze geest, ons verstand en onze wil, onze ziel en ons lichaam, heel ons leven, doordrenkt worden met de Heilige Geest, die een geest van communie is. Bijgevolg betekent spiritualiteit ons leven te verkerkelijken, een leven leiden dat bezield en geleid wordt door de Trooster. Die draagt echt de geest, wat langs onze kant veronderstelt dat we vrijelijk samenwerken, deelnemen aan het sacramentele leven van de Kerk, en een leven in God leiden.

Eerbiedwaardige broeders en geliefde kinderen in de Heer,

Er bestaat geen waarachtige spiritualiteit die tegelijk vruchteloos is. Wie echt van God houdt, houdt ook van zijn naaste, ook van wie zich afzijdig houdt: hij houdt van de gehele schepping. Die liefde, die tot offers bereid is, die “nimmer vergaat” (vgl. 1 Kor. 13:8), is de eucharistische handeling, voltooiing van he aardse leven, voorsmaak en waarheid van de eindtijd. Ons orthodoxe geloof is de bron van een onuitputtelijke dynamiek, van bekwaamheid tot geestelijke strijd, van handelen als vriend van God en de mens, van overvloedig voortbrengen van het goede in de wereld. In de Kerk vormen geloof en liefde een één en ondeelbare levenservaring. Louter ascese, vasten en liefdadigheid in de heilige en geestelijke communie van de Kerk, voorkomt dat we vervallen in religionisme, met andere woorden het vervormen van het in de Kerk ingebedde geloof tot heilloze in zichzelf gekeerdheid en individuele opvoering.

De Geest van God ademt onophoudelijk in de Kerk, God is altijd “met ons”. Tijdens de heilige dagen van de Grote Vasten worden we geroepen om de geestelijke strijd tegen het egoïsme op te drijven “door te volharden in het gebed” (Rom 12:12), “in nederigheid te leven en barmhartigheid te betonen” (Abba Poimen), om op filokalische en medelijdende manier te leven, elkaar te vergeven, elkaar lief te hebben, God te eren, Die alle goeds verdeelt, en Hem te bedanken voor Zijn rijke gaven. “In de tijd van het welbehagen heb Ik u verhoord, en op de dag van het heil heb Ik u geholpen” (2 Kor. 6:2).

Hierbij geven wij, met de aanroeping van de hulp van boven om de heilige en grote vasten aan te vatten met een vurig en vreugdevol verlangen, en met de wens om “de wedloop van het vasten gemakkelijk te lopen”, onze patriarchale zegen aan de eerbiedwaardige broeders in Christus en aan de geliefde kinderen van de Heilige en Grote Kerk van Christus overal ter wereld.

Heilige en Grote Vasten 2018
† Bartholomeos van Constantinopel
vurig voorspreker voor u allen bij God.