Committee of Representatives of the Orthodox Churches to the European Union

Brussel, 17 juli 2020

PERSBERICHT OVER DE HERBESTEMMING VAN DE HAGIA SOPHIA VAN MUSEUM TOT MOSKEE

Diep bedroefd hebben de leden van CROCEU ⁽¹⁾ de ongekende schending van de UNESCO-regels vernomen, die plaatshad in Turkije, nadat de Turkse overheden besloten om de status van het werelderfgoedmonument “Hagia Sophia” te Istanbul te wijzigen van een museum naar een moskee.

De kwestie heeft internationale aandacht getrokken en velen – aan beide zijden van de Atlantische Oceaan – hebben de President van de Turkse Republiek, Dhr. Recep Tayip Erdogan, gevraagd om deze provocerende actie te heroverwegen, omdat ze het historisch geheugen en religieus pluralisme schendt, door een doorn in het oog te planten van miljoenen christenen wereldwijd. Het Europees Parlement heeft eerder bezwaar gemaakt tegen zo’n ontwikkeling. In maart 2019 nodigden EP-leden de Turkse regering uit om haar wettelijke verplichtingen rond cultureel erfgoed volledig te respecteren en na te komen.

De Hagia Sophia heeft een beslissende rol gespeeld bij de vormgeving van de christelijke liturgische traditie. Ze diende bijna duizend jaar lang, van 537 tot 1453, als kathedraal. De Hagia Sophia is een meesterwerk van architecturaal genie, wereldwijd befaamd als een van de meest vooraanstaande monumenten van de christelijke beschaving ter wereld. De Hagia Sophia is sinds eeuwen, zelfs tot op heden, een wereldwijde bron van onmetelijke inspiratie als een geestelijk, artistiek en architecturaal wonder. Dat bewijst de juistheid van de beslissing door de UNESCO in 1985, om haar op te nemen in haar werelderfgoedlijst, als een architecturaal meesterwerk dat zowel natuurlijke als menselijke verwoesting weerstond.

We geloven stellig – en vrezen helaas dat dit het geval kan blijken – dat de statuswijziging van de Hagia Sophia reacties, frustratie en ontgoocheling zal uitlokken, niet alleen van miljoenen christenen wereldwijd, ongeacht hun gezindte, maar eveneens van al die miljoenen mensen die deze parel van architectuur en historisch monument zullen bezoeken dat sinds haar bouw al bijna 1500 jaar op haar plaats staat en een erfenis is voor de mensheid in de brede zin.

In tijden van Democratie, Menselijke Waardigheid en Rechtsstaat is de poging om de oude christelijke oorsprong van de Hagia Sophia uit te wissen, en een dergelijk monument dat aan de gehele Menselijke Beschaving behoort, op zo’n brutale wijze om te vormen, onbegrijpelijk, betreurenswaardig en gevaarlijk.

Verder zijn we zeker dat dit een belangrijke invloed zal hebben op de lopende inter-religieuze dialoog, aangezien de plek krachtige, zichtbare en onzichtbare christelijke symbolen bezit. Het dwingende karakter van de waarden waar de Europese Unie voor staat, vereisen een stevig, solidair antwoord. De EU-instellingen, inzonderheid de Europese Commissie, kunnen, als hoeders van die Europese en Universele waarden en als stem van de Europese burgers, een unieke rol spelen bij het bewaren van cultureel werelderfgoed, historisch geheugen en religieus pluralisme. Net op momenten zoals dit wordt de betekenisvolle rol van de Bijzondere Gezant voor de bevordering van vrijheid van godsdienst of geloof buiten de EU, steeds meer duidelijk.

Met dat in gedachten, roepen we iedereen van goede wil op om te reageren op het besluit van de Turkse overheden over de herbestemming van de Hagia Sophia tot moskee.

---

(1) Opgericht in 2010, brengt het Comité van de Vertegenwoordigers van de Orthodoxe Kerken bij de Europese Instellingen (CROCEU) in Brussel de vertegenwoordigers samen van het Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel, het Patriarchaat van Moskou, het Patriarchaat van Roemenië, het Patriarchaat van Bulgarije, de Kerk van Cyprus en de Kerk van Griekenland. Zijn doel is om met een gezamenlijke stem de bezorgdheden en perspectieven van de Orthodoxe Kerk inzake EU-zaken te formuleren.