Boodschap van de Oecumenische Patriarch
ter gelegenheid van Kerstmis

Protocolnr. 725

† BARTHOLOMΕOS
DOOR DE GENADE GODS AARTSBISSCHOP VAN CONSTANTINOPEL,
HET NIEUWE ROME, EN OECUMENISCH PATRIARCH,
AAN ALLE GELOVIGEN VAN DE KERK
GENADE, BARMHARTIGHEID EN VREDE ZIJ U, VAN CHRISTUS DE HEILAND,
DIE IN BETHLEHEM GEBOREN IS

*  *  *

Geliefde broeders en kinderen in de Heer,

Vandaag viert de Heilige Kerk de Geboorte van de eeuwige Zoon en het Woord van God, het “vreemde en paradoxale” mysterie “dat verborgen was voor alle eeuwen” (Kol. 1, 26). In Christus wordt de waarheid over God en de mens definitief geopenbaard, zoals de heilige Cyrillus van Alexandrië het in uiterst theologische termen uitlegt: “Wij zijn van nature mensen, terwijl Hij mens werd, zich uit menslievendheid tegen de natuur in bukkend. Wij, als schepselen, zijn van nature dienaren van God; Hij nam, toen Hij mens werd, de toestand van een dienaar aan, tegen de natuur in. Maar het omgekeerde is ook waar: hij is God in wezen; wij zijn onnatuurlijke goden die door genade rechtgetrokken zijn; want hij is Zoon van nature en wij door aanneming, geroepen tot zijn broederschap” (Cyrillus van Alexandrië, Schatkamer van de Heilige Drie-eenheid, PG 75, 561).

“Dan zult ge de waarheid kennen en de waarheid zal u vrijmaken” (Joh. 8, 32). Onze Heer Jezus Christus is “de weg en de waarheid en het leven” (Joh 14,6); hij is degene die de mens zal bevrijden “van het juk van de vijand”. Er is leven noch vrijheid zonder de Waarheid of buiten de Waarheid. Aan ons leven de zin geven die we willen is geen vrijheid, maar de hedendaagse versie van de erfzonde, de opsluiting van de mens in een zelfvoorzienende en hoogmoedige autonomie, beroofd van het besef van de waarheid -als relatie met God en onze medemens. Kerstmis is een tijd voor zelfkennis, voor het begrijpen van het verschil tussen “God-Mens” en “mens-god”, voor het begrijpen van de christelijke heilsleer: “Daarom spreken wij niet van een vergoddelijkte mens, maar van God die mens is geworden” (Johannes Damascenus, Een nauwkeurige uiteenzetting van het orthodoxe geloof, PG 94, 988).

Dit jaar klinkt de vreugdevolle aankondiging van Kerstmis samen met de oorlogstrommels en het wapengekletter in Oekraïne, dat lijdt onder de verschrikkelijke gevolgen van een arrogante en onrechtvaardige invasie. Voor ons christenen is alle oorlog broederlijk en burgerlijk; het is, zoals het grote en heilige Concilie van de Orthodoxe Kerk het noemt, het “gevolg van kwaad en zonde in de wereld” (De missie van de orthodoxe Kerk in de hedendaagse wereld, D, 1). In het geval van Oekraïne zijn de woorden van de heilige Gregorius Palamas over de bloedige conflicten van zijn tijd onder de orthodoxen in Thessaloniki relevant: “Bovendien voelen wij ons rijk, want wij hebben als onze gemeenschappelijke moeder de heilige Kerk en het geloof waarvan Christus het hoofd is en degene is die het naar zijn vervulling leidt, de ware Zoon van God die bereid was niet alleen onze God, maar ook onze broeder te zijn” (Gregorius Palamas, Περί τῆς πρός ἀλλήλους εἰρήνης, PG 151, 10).

In de persoon van Christus vond de “recapitulatie” van alle dingen plaats, werden de eenheid van het menselijk geslacht en de heiligheid van de menselijke persoon bevestigd, werd de weg naar het “evenbeeld” geopend, en werd de vrede “die alle begrip te boven gaat” (Fil. 4, 7) geopenbaard. Christus is “onze vrede” (Ef. 2,14), en aan Hem is de historische en emblematische kerk van “de Heilige Irene” in de stad van Constantijn gewijd.
Onze Verlosser prijst gelukkig “zij die zich inzetten voor de vrede; want zij zullen kinderen van God genoemd worden” (Mt 5,9); hij zet het idee uiteen van rechtvaardigheid en liefde, zelfs ten opzichte van de vijanden. In de Goddelijke Liturgie bidt de Orthodoxe Kerk “voor vrede van boven” en “voor vrede in de gehele wereld”. “Verblijd ons met uw vrede en liefde, o Heer onze God, want U hebt ons alles gegeven”: dat is wat we vragen, terwijl we de Gever van al het goede verheerlijken, tijdens de liturgie van de heilige Basilius de Grote. Wij, die alles van God hebben ontvangen, gezegend met een immense welwillendheid, moeten nog meer dan de andere mensen strijden voor vrede, volgens het bijbelse woord: “Aan wie veel gegeven is, zal ook veel gevraagd worden” (Lc 12,48). In die zin is alles wat door christenen wordt begaan, dat in strijd is met dit beginsel, niet toe te schrijven aan het christendom, maar aan hen die handelen tegen de goddelijke geboden in.

Nooit in de geschiedenis van de mensheid is vrede tussen volkeren vanzelfsprekend geweest; zij is altijd het resultaat geweest van geïnspireerde initiatieven, moed en zelfopoffering, verzet tegen geweld en afwijzing van oorlog door het oplossen van geschillen, een voortdurende strijd voor rechtvaardigheid en bescherming van de menselijke waardigheid. Hun bijdrage aan vrede en verzoening is de allereerste vereiste voor de geloofwaardigheid van godsdiensten. Ongetwijfeld zijn er in religieuze tradities niet alleen motieven voor innerlijke vrede, maar ook voor het bevorderen en tot stand brengen van vrede in de samenleving, voor het overwinnen van agressie in de betrekkingen tussen individuen en tussen volkeren. Dit is bijzonder belangrijk ook in onze tijden, waarin wordt verondersteld dat vrede het resultaat is van economische ontwikkeling, een toenemende levensstandaard, vooruitgang in wetenschap en technologie -middels digitale communicatie en internet. Wij zijn ervan overtuigd dat vrede tussen volkeren en culturen onmogelijk is zonder dialoog en onderlinge samenwerking. Het geloof in God versterkt de strijd voor een wereld van vrede en rechtvaardigheid, zelfs wanneer deze inspanning stuit op -naar menselijke maatstaven-onoverkomelijke hindernissen. Hoe dan ook is het onaanvaardbaar dat godsdienstvertegenwoordigers fanatisme prediken en het vuur van de haat aanwakkeren.

Geliefde broeders en kinderen in de Heer,
Christus is geboren, loof hem; Christus daalt neer uit de hemel, ga Hem tegemoet; Christus is op aarde, sta op! Volgens de aansporing van onze heilige voorganger aan het hoofd van de Kerk van Constantinopel, Gregorius van Nazianze, moeten wij de Geboorte van de Verlosser van de wereld met geestelijke vreugde vieren “niet als een wereldlijke plechtigheid, maar op goddelijke wijze”, waarbij wij “alles wat overbodig en onnodig is vermijden; en dit terwijl anderen hongerig en berooid zijn, die uit hetzelfde leem en mengsel zijn gevormd als wij” (Gregorius van Nazianze, Toespraak 38 Voor de Theofanie, PG 36, 316, SC 358, pp. 111-13).

Wij wensen dat u allen de twaalfdaagse periode van Kerstmis tot Driekoningen -die werkelijk een vervulling van de tijd en een lichtstraal van de eeuwigheid is- in bezinning en lofprijzing moge doorbrengen. Moge het jaar 2023, dat op het punt staat te beginnen, door de welwillendheid en de genade van het Woord Gods, Christus, die voor ons en voor onze verlossing mens is geworden, een periode van vrede, liefde en solidariteit worden; een waar genadejaar van de Heer.
Ik wens u een lang en gezegend leven toe !

Kerstmis 2022

† Bartholomeos van Constantinopel
vurige voorspreker voor u allen bij God