Patriarchale boodschapter gelegenheid van Kerstmis 

Patriarchale boodschap
ter gelegenheid van Kerstmis 

† BARTHOLOMAIOS 

BIJ DE GRATIE GODS AARTSBISSCHOP VAN CONSTANTINOPEL, NIEUW ROME, EN OECUMENISCH PATRIARCH
AAN HET HELE PLEROMA VAN DE KERK
GENADE, BARMHARTIGHEID EN VREDE VAN DE IN BETHLEHEM 

GEBOREN CHRISTUS DE VERLOSSER 

Zeer Eerwaarde broeders hiërarchen, geliefde kinderen in de Heer, 

Door de hemelse genade hebben we dit jaar weer de plechtige Geboorte in het vlees van het Woord van God bereikt. Het kwam naar de aarde en leefde onder ons “in ontzagwekkende liefde”. Met psalmen en lofzangen en met onuitsprekelijke vreugde eren we het grote mysterie van de Menswording, “de vernieuwing der vernieuwingen, het enige nieuwe onder de zon”, waardoor voor de mens de weg van de vergoddelijking door de genade wordt geopend en de hele schepping wordt vernieuwd. Kerstmis is geen sentimentele ervaring die “snel komt en nog sneller gaat”. Het is een existentiële deelname aan het hele gebeuren van de Goddelijke Economie. Zoals de evangelist Matteüs getuigt, wilden de heersers van de wereld het Goddelijke Kind vanaf het begin vernietigen. Voor de gelovigen klinkt er samen met het “Christus is geboren” van het feest van de Menswording van de Zoon en Woord van God de Vader en de droevige tijding van het Lijden altijd het “Christus is opgestaan”, het hoopgevende getuigenis van de overwinning op de dood en de verwachting van de gezamenlijke verrijzenis. 

Het lied “Ere zij God in den hoge en vrede op aarde” weerklinkt nog steeds in een wereld vol geweld, sociaal onrecht en de ineenstorting van de menselijke waardigheid. De indrukwekkende wetenschappelijke en technologische vooruitgang bereikt de diepten van de menselijke ziel niet, omdat de mens altijd verder gaat dan wat de wetenschap kan bedenken en wat de technologische vooruitgang wil bereiken. De kloof tussen hemel en aarde is niet wetenschappelijk overbrugd in het wezen van de mens. 

Tegenwoordig praten we over de “metamens” en prijzen we kunstmatige intelligentie. De droom van een “supermens” is uiteraard niet nieuw. Het idee van de “metamens” is gebaseerd op technologische vooruitgang en op het beschikbaar stellen van in de menselijke ervaring en geschiedenis ongekende middelen, waardoor hij in staat zal zijn de tot op heden toegepaste menselijke maat te overtreffen. De Kerk is niet technofoob. Ze benadert wetenschappelijke kennis als een “geschenk van God aan de mens”, zonder echter de gevaren van het sciëntisme te negeren of te verzwijgen. In de encycliek van de Heilige en Grote Synode van de Orthodoxe Kerk (Kreta, 2016) wordt ook de bijdrage van het christendom “aan de gezonde ontwikkeling van de beschaving van de wereld” benadrukt aangezien God “de mens heeft geschapen als beheerder van de goddelijke schepping en Zijn medewerker in de wereld”. Vervolgens wordt nadrukkelijk opgemerkt: “In plaats van de hedendaagse ‘mens- God’ bevestigt de Orthodoxe Kerk de ‘God-mens’ als de uiteindelijke maat van alles: ‘Wij spreken niet van een vergoddelijkte mens, maar van God die mens is geworden’” (Johannes Damaskenos, Uiteenzetting van het Orthodoxe Geloof, 3, 2, PG 94, 988). 

Met het titanisme en prometheïsme van de technologische beschaving, haar evoluties en overgangen, te midden van antropotheïstische trans- humaniseringen of superhumaniseringen, wordt de cruciale vraag hoe we tot de laatste “achtste dag” de “cultuur van de persoon” kunnen bewaren, hoe we het respect voor de geheiligde aard van de persoon kunnen bewaren en hoe we de schoonheid ervan kunnen aantonen, voor eens en voor altijd beantwoord in het mysterie van de goddelijke menswording. Gods Woord werd vlees, de “waarheid kwam” en “de schaduw verdween”. Voor altijd zal de waarheid voor de mens verbonden zijn met zijn relatie met God, als antwoord op Gods nederdaling tot hem en als een wachten en anticiperen op de wederkomst van de Heer van de heerlijkheid. Dit levende geloof ondersteunt de strijd van mensen om de tegenstrijdigheden en uitdagingen van hun aardse leven, hun dagelijks leven, hun overleving en hun sociale en culturele ontwikkeling het hoofd te bieden. Maar niets in ons leven gedijt zonder verwijzing naar God, zonder “de volheid van leven, de volheid van vreugde en de volheid van kennis” van zijn Koninkrijk als onze horizon te hebben. 

Kerstmis is een gelegenheid om het mysterie van Gods vrijheid en het grote wonder van de vrijheid van de mens te begrijpen. Christus klopt aan de deur van het menselijk hart, maar alleen de vrijheid van de rechtschapen mens zelf kan die deur openen. Wijlen Georges Florovsky schreef: “Zeker, zonder Hem, zonder Christus, kan de mens niets doen.

En toch is er iets dat alleen de mens kan doen – gehoor geven aan Gods oproep en Christus ‘ontvangen’”. 

Door “Ja” te zeggen aan de hemelse oproep openbaart Christus zich als “het ware licht”, als “de weg, de waarheid en het leven”, als het antwoord op de ultieme vragen en zoektochten van de geest, op de verlangens van het hart en de hoop van de mens, maar ook op de vraag “waar” de schepping vandaan kwam en “waartoe die leidt”. Wij behoren Christus toe en in Hem zijn alle dingen verenigd. Christus is “de Alfa en de Omega, de Eerste en de Laatste, het Begin en het Einde”. In Zijn vrijwillige incarnatie “voor ons mensen en voor onze verlossing”, vestigde het Woord van God zich “niet in één bepaalde mens, maar bekleedde de menselijke natuur met zijn eigen hypostase”, en onderbouwde zo de gemeenschappelijke eeuwige bestemming en eenheid van de mensheid. Zo onderbouwt Hij de gemeenschappelijke eeuwige bestemming en eenheid van de mensheid. Hij bevrijdt niet één volk, maar de hele mensheid; Hij brengt niet slechts een reddende hervorming van de geschiedenis teweeg, maar vernieuwt de hele schepping. Op dezelfde manier als voor de geschiedenis, op dezelfde manier als voor alles, is het idee van “voor Christus” en “na Christus” definitief en beslissend. 

Tijdens haar leven in de wereld, in de geschiedenis en er doorheen naar het einde der tijden toe, naar de oneindige dag van het hemelse Koninkrijk van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, getuigt de Kerk “die niet van deze wereld is” van de waarheid en volbrengt zij haar heiligende en geestelijke werk “voor het leven van de wereld”. 

Broeders en kinderen in de Heer, 

Vroom knielend voor de Moeder Gods die het Kind vasthoudt, en ons nederig buigend voor “het Woord dat in het begin was” en dat onze menselijke staat heeft aangenomen, wensen wij u allen gezegende twaalf dagen, en een gelukkig, gezond en vredig nieuw jaar des Heren, vruchtbaar in goede werken, gevuld met geestelijke vreugde en goddelijke gaven.

Kerstmis 2024

† Bartholomaios van Constantinopel