Pasen voor het leven van de wereld (Johannes 6:51), Bijeenkomst van de Orthodoxe Jeugd in België, 1 mei 2020

Protopresbyter van de Oecumenische Troon Dominique Verbeke

Christus is Verrezen!

PASEN VOOR HET LEVEN… van de wereld

Vanuit een eindeloze en onuitputtelijke liefde voor Zijn schepping, doet de Heer alles “voor het leven van de wereld”, voor een oorspronkelijk en waarachtig leven, voor een leven in de Waarheid van de Alheilige en Levenschenkende Drie-Eenheid.

Pasen is dus een proces van het leven naar een nog vollediger leven, een proces als doortocht zoals Mozes met zijn volk door de Rode Zee trok. ‘Doortocht’ is de betekenis van het woord Pasen of Pascha, dat komt uit het Hebreeuws ‘Pesach’.

Alles wat de Heer doet is “voor het leven van de wereld”. Als de Heer dit doet, is dit met het oog op het eeuwig leven, vrij van beperkingen, remmingen, zwakheden, mislukkingen; vrij van gemoedsonrust, twijfel en wanhoop. Dit geschenk van de Zoon Jezus aan de mens en aan de wereld is een geschenk dat we ontvangen van de Vader; met andere woorden het is een gave, een genade, een “χάριςμα” in het Grieks en dit komt van het werkwoord “χαρίςομαι” wat zoveel betekent als welbehagen hebben, genoegen doen, schenken uit liefde, uit genegenheid en dit gaat terug tot het woord “χαρά” wat “vreugde” betekent.

De vruchten van deze genade zijn rust en nederigheid, goedgunstigheid, dankbaarheid en dus vreugde. De genade is dus niet alleen een geschenk, maar is ook een grote hulp. Deze hulp is Christus zelf en is welkom bij de mens in nood, op zoek naar hulp.

Een geschenk is steeds iets dat we kosteloos ontvangen, dat we vrij in ontvangst nemen, zonder dat de mens misschien beseft of bewust is, dat hij deze genade nodig heeft.

Dit geschenk, deze genade is het Verrezen Lichaam van onze Heer Jezus Christus, Hij de volheid van leven. Dit geschenk toont ons de onbegrijpelijke bijzonderheid van wat voor de mens mogelijk is en waartoe wij geroepen zijn. Het toont ons de onbegrijpelijke bijzonderheid van transcendentie of overstijgen van het menselijke naar het bovenmenselijke, het goddelijke. Ons persoonlijk leven is de geschiedenis en de zaak van God geworden.

Concreet gaat het over bevrijding uit alle vormen van dood, onrecht, verknechting, slavernij; en eerst en vooral bevrijding van onszelf. Dit is een innerlijke revolutie, de ene waarachtige revolutie van bekering naar de woorden van de grote Patriarch Athenagoras.

Deze innerlijke revolutie is op zichzelf een getuigenis van de goede en blijde boodschap van christen zijn. Op deze wijze communiceren we aan de wereld een levend geloof, los van dogma’s en verboden. We communiceren een spirituele, innerlijke ervaring van een intiem godsbewustzijn, van een “ander” leven, een leven van een geboorte in vergoddelijking of transfiguratie, van een opgang naar het zich overstijgen. Dit is onze bijdrage in deze Paastijd “voor het leven van de wereld”, een bijdrage in feestelijke vreugde en heiligheid.

Deze opdracht is voldoende voor een gans leven om er ook, en niet in het minst, zelf van bewust te worden dat we sterven om geboren te worden in dit Verrezen Lichaam.

Maar vandaag zijn de mens en de wereld als Job, zo een twee duizend vijf honderd jaar geleden. Een onzichtbare kracht doet ons knielen en komt over ons heen als een tsunami. Te midden van deze storm wachten we op genade als hulp van de mens en de wetenschap, verlicht door de onnoembare Meester van het heelal, de God van Wijsheid.

We weten dat we, zoals Job, geen antwoord moeten verwachten. Zijn antwoord aan Job bestaat in het niet antwoorden en dit om Job, en dus ook wij, te vrijwaren van de verleiding van Hem te oordelen of met Hem te argumenteren. Vaak zijn we geneigd aan God kleinmenselijke eigenschappen en kenmerken toe te kennen en dit om voor onszelf begrijpelijk te maken wat onbegrijpelijk is.

Zoals Job weten we dat God niemand achterlaat en dit is het voorwerp van ons gebed voor het “leven van de wereld”. De mens moet standvastig blijven in zijn geloof, ook wanneer zijn geest geen rust vindt, zoals de vrouwen Martha en Maria bij de ziekte en de dood van hun broer Lazaros. Maar Christus God is Lazaros genadig, Lazaros, wiens naam niets anders betekent dan “God is te hulp gekomen”.

Pasen voor het leven… VAN DE WERELD

Wat bedoelt de evangelist Johannes met “van de wereld” – “kosmos” in de Griekse tekst (Joh. 6:51). De wereld is hier niet eerst en vooral synoniem voor universum of heelal. Het betekent hier ook niet enkel het verblijf van de mensen of de “oecumene”, de door mensen bewoonde wereld, of het theater van de geschiedenis van de ganse wereld, een wereld vervreemd van zijn Schepper en Heer.

Neen, kosmos betekent hier de setting van het schouwspel van verlossing. Het wordt duidelijk dat kosmos in de zin van mensheid een bijzondere betekenis zal krijgen; namelijk in relatie tot de levende God, de wereld gezien als Gods schepping. De geschiedenis van de wereld wordt heilsgeschiedenis, een geschiedenis van verlossing van de ganse wereld, van alle mensen en volkeren, van “allen die op de aarde verblijven” (Marcus 26:13).

Dit is de blijde boodschap, “het evangelie”, een boodschap van verlossing voor allen en iedereen. Dit is een universele boodschap, vandaag zouden we de term “mondiale” boodschap gebruiken. Nu verschijnt de wereld in een totaal nieuw licht: de wereld is de plaats van de verlossingsgeschiedenis in Christus. Want Hij komt “voor het leven van de wereld” (Joh. 6:33 en 6:51), niet om de wereld te oordelen maar om hem te redden.

Maar hoe die boodschap overbrengen naar de mens van vandaag, naar onze mede studenten, vrienden, levenspartner, die al dan niet geloven en dat vaak op een eigen manier doen?

Het is geen boodschap van een Kerk als schuilplaats voor een tijdloos en traditionalistisch verleden, beschermd voor de confrontatie met de wereld. Het is geen boodschap van verdediging tegen de “seculiere” omgeving, gereduceerd tot een moraal van verboden, los van het gevoel van vrijheid en bevrijding, los van de liturgie van de Kerk als levende ervaring van haar hemelse schoonheid en poëtische hymnen. Het is getuigen van een innerlijk feest, van een spel van bevrijding.

Onze sociale relaties zijn ontegensprekelijk de bevoorrechte momenten om hiervan te getuigen en zijn misschien de voorbode van de toenemende toenadering van culturen met hun godsdiensten, religies en levensbeschouwingen.

De kerken zijn blijkbaar, sinds eind de jaren zestig, in de onmogelijkheid om een levende communicatie te blijven handhaven met jong en oud. Deze communicatie bestaat in het voorrang geven aan de getuigenis van de spirituele ervaring, eerder dan aan het verkondigen van theologische dogma’s en systemen. Velen, jong en oud, zijn de verlaten kinderen van het christendom, zij zijn als wezen. Zij verwerpen een verleden, dat ze nauwelijks of niet kennen.

De ware communicatie vindt zijn oorsprong in het diepste van ons hart, geworteld in de liefde voor de samenleving. Dit is onze opdracht: liefhebben in alle vrijheid zonder vrees of angst voor de andere, hoe anders de anderen ook mogen zijn in geloof, afkomst, status; kortom in zijn mens zijn. Elke mens is een uitzondering op een regel die niet bestaat; tenzij dan de regel dat elke mens geschapen is naar het beeld voor de gelijkenis met God.

De mondialisering als maatschappelijk verschijnsel kent haar kinderziekten. Eén daarvan is de terugval op eigen identiteit, zij het als regio, als land, als religie. De kerk wordt een schuilplaats. Behoeden we ons voor het feit dat we ondertussen Christus en Zijn evangelie opsluiten achter de muren van onze godsdienst en onze deuren voor elkaar – en niet in het minst voor onze eigen broeders en zusters in Christus -, en voor de wereld sluiten. De leer van de kerk wordt een ideologie, die zich vaak defensief opstelt tegen de wereld. De theologie leidt niet langer meer tot een intense beleving van het paasmysterie.

De grote patriarch Athenagoras zei in dit verband: “Ik heb de andere nodig om bewust te worden van mijn bestaan en van het bestaan van God. Het bewustzijn van mijn identiteit gebeurt via de andere…”. Dit ligt aan de basis van de overwinning op mijn eigen ego.

Dit is van wezenlijk belang voor onze boodschap aan de wereld. De boodschap is luisteren en in dialoog gaan en verzaken aan het vooropstellen van de eigen identiteit; dit vereist het openen van ons hart. Dialoog is respect voor de ander.

De moderne mens is als een weeskind, met als enige wortels de “ruimte-tijd” waarin hij leeft. Hij voelt zich vaak als verloren in het universum van de historische eeuw van de “Verlichting”. Dit geeft het diffuus gevoel van schrik en angst en mondt uit in zelfverdediging en wantrouwen.

Ondertussen globaliseren mens en samenleving en waar staan wij als Kerk van de Levende God, de Kerk van de Liefdevolle gekruisigde, waar staan wij voor deze mens en zijn samenleving? Zal de mondialisering aan onze kerken voorbijgaan? Het christendom is ongekend geworden, miskend en wordt vaak als een karikatuur voorgesteld. We moeten de mensen geen wetten en richtlijnen voorschrijven, maar opnieuw de ware zin van het leven in herinnering brengen.

Getuigen van een eenvoudige maar diepzinnige innerlijkheid, die rust en licht brengt in het leven van de wereld. Getuigen van een Kerk met een rijke traditie en een indrukwekkend verleden, een Kerk bron van ervaringen, gedachten en zienswijzen van miljoenen mensen, monniken en monialen, mannen, vrouwen en kinderen, handwerkers, ambachtslieden, geletterden en kunstenaars, die voor ons, in dit leven stonden. De kernboodschap is en blijft dat een waarachtig leven, dat het diepst onze ervaring raakt, een relationeel leven is, dit wil zeggen een leven gedragen door de ander en dus beleefd voor de ander. Het archetype van dit alles ligt verscholen in het model van de Alheilige Drie-Eenheid: gedragen worden door een eeuwige liefdevolle Vader, geleid en begeleid door Zijn alles opofferende Zoon Jezus Christus, gesterkt en verzegeld door de Heilige Geest, de Trooster.

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Geraadpleegde werken

“Theological Dictionary of the New Testament”, G. Kittel, Eerdmans publishing, vol. III “kosmos”, Michican1982
“Lexicon Nieuw Testament” J. Murre, Skandalon 2010
“Dostoïevski” Julia Kristeva, 2019
“Le Professeur et le Patriarche, Humanisme spirituel entre nationalismes et mondialisation” Andrea Riccardi, 2020