Uitvaartdienst van wijlen de voormalige Metropoliet Panteleimon van België

Op vrijdag 27 januari 2023 had in de kerk van de Boodschap van de Moeder Gods in Chios de uitvaartdienst plaats van de betreurde Metropoliet Panteleimon.
Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België en Exarch van Nederland en Luxemburg, vertegenwoordigde er Zijne Alheiligheid de Oecumenische Patriarch Bartholomeos. Het was Zijne Eminentie Metropoliet Markos van Chios die voorging en die er Zijne Gelukzaligheid Aartsbisschop Hieronymos van Athene en heel Griekenland vertegenwoordigde. Hij had aan zijn zijde Zijne Excellentie Bisschop Joachim van Apollonia en enkele tientallen priesters.
Archonten van de Heilige en Grote Kerk van Christus, evenals politici en militaire autoriteiten van Chios en een groot aantal mensen waren er samengekomen om de betreurde te eren.
Aan het einde van de Dienst spraken Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België, Zijne Eminentie Metropoliet Markos van Chios en Protopresbyter van de Oecumenische Troon Stavros Triantafyllou, eerste bisschoppelijke vicaris van het Aartsbisdom van België, een lofrede uit.
Vervolgens werd Metropoliet Panteleimon begraven in het graf van de familie Kontogiannis in Vassilioniko, Chios.

 

Begrafenisrede van Zijne Eminentie de Metropoliet Athenagoras van België, vertegenwoordiger van Zijne Alheiligheid de Oecumenische Patriarch Bartholomeοs, tijdens de begrafenisdienst van wijlen voormalig Metropoliet Panteleimon van België

Chios – 27 januari 2023

 

«Zalig de mens die standhoudt in de beproeving. Heeft hij de toets doorstaan, dan zal hij de zegekrans van het leven ontvangen, die God beloofd heeft aan wie Hem liefhebben» (Brief van Jakobus, 1, 12)

Eminentie Metropoliet Markos van Chios,
Excellenties Bisschoppen,
Eerwaarde Vaders,
Achtbare Archonten van de Heilige en Grote Kerk van Christus,
Leden van de familie van de ontslapen hiërarch,
Geliefde broeders en zusters,

We zijn hier vandaag in de kerk van de Boodschap van de Moeder Gods samengekomen met een zware taak. De zeer dierbare Metropoliet Panteleimon, jarenlang voorvechter van ons Aartsbisdom, is in de Heer ontslapen.

Hij was een onvermoeibare arbeider in de Wijngaard van de Heer, altijd aan de zijde van de christenen in nood, bereid om zich te haasten naar waar zijn pastorale plicht hem riep! Met grote liefde en toewijding aan de Moeder-Kerk van Constantinopel, met voorbeeldige gehoorzaamheid, nederigheid en volmaakte zelfopoffering, werkte hij altijd in het belang van de Kerk, het belang van de zielen van onze christenen en de verlichting van de lijdende naaste.

Hij studeerde af aan het Theologisch Instituut van Halki. Trots om daar te hebben mogen studeren, was hij een van de laatste overlevenden die daar school liepen, vandaar dat hij vaak met nostalgie over zijn studentenjaren sprak.

Nikolaos Kontogiannis werd in 1935 geboren in een gezin met twee kinderen. Zijn ouders hebben hem met grote tederheid en liefde opgevoed. Na zijn secundaire studies hier op het eiland Chios, stuurde de toenmalige Metropoliet Panteleimon Fostinis hem – samen met een andere eilandbewoner, Maximos Agiorgousis, die later Metropoliet van Pittsburgh werd – naar Constantinopel om te studeren aan het Theologisch Instituut van Halki. Een jaar later werd hij door de rector van het Instituut, Metropoliet Iakovos van Ikonion, tot diaken gewijd onder de naam Panteleimon. Na zijn studies werd hij door dezelfde Metropoliet tot priester gewijd, eveneens in het Instituut van Ηalki.

Na de emigratie van duizenden Grieken naar België om in de kolenmijnen te werken, stuurde Oecumenisch Patriarch Athenagoras hem en drie andere priestermonniken naar dit deel van Europa om pastorale bijstand te verlenen aan de nieuw aangekomen Grieken. In die tijd was er slechts één Griekse priester in de hele Benelux, Archimandriet Emilianos Timiadis (later Metropoliet van Silyvria), die de twee bestaande Griekse parochies in Antwerpen en Brussel, bediende. Wat hij van Emilianos Timiadis kreeg waren slechts twee koffertjes: één met liturgische gewaden en de andere met heilige voorwerpen voor de Goddelijke Liturgie. Hij had geen kerkgebouw en woonde aanvankelijk in het huis van de katholieke deken van de stad Bergen (Mons). Zo zou hij zijn lange weg als priester in België beginnen. In die tijd behoorden alle Grieks-orthodoxen in West-Europa tot het Aartsbisdom van Thyateira, met zetel te Londen. De Metropoliet van Thyateira was toen Athenagoras Kavvadas.

Later, in 1963, toen het Aartsbisdom van Thyateira werd opgedeeld in vier aartsbisdommen en België werd toegevoegd aan het Aartsbisdom van Frankrijk, benoemde de toenmalige Metropoliet Meletios van Frankrijk Archimandriet Panteleimon tot bisschoppelijk vicaris van België en Luxemburg. Toen de Moeder-Kerk van Constantinopel in 1969 het Aartsbisdom van België en het Exarchaat van Nederland en Luxemburg oprichtte en als eerste Metropoliet Emilianos Zacharopoulos verkoos, werd Archimandriet Panteleimon benoemd tot vicaris-generaal van het nieuwe Aartsbisdom. Vervolgens werd de betreurde Metropoliet Panteleimon in 1974 door de Heilige Synode van het Oecumenisch Patriarchaat verkozen tot hulpbisschop van Metropoliet Emilianos. Zijn bisschopswijding vond plaats op 18 augustus 1974 in de Orthodoxe Kathedraal van de Heilige Aartsengelen in Brussel. De wijding werd verricht door Metropoliet Emilianos van België samen met Metropoliet Paul van Zweden en Bisschop Jeremias van Sassima (nu Metropoliet van Ankara). Na de verkiezing van Mgr. Emilianos tot Metropoliet van Kos, werd Panteleimon uiteindelijk op 22 december 1982 verkozen tot Metropoliet van België. Zijn intronisatie door Metropoliet Meletios van Frankrijk vond plaats in 1983 in de orthodoxe kathedraal in Brussel.

Gedurende 31 jaar stond Metropoliet Panteleimon ononderbroken aan het hoofd van de Orthodoxe Kerk in de drie Beneluxlanden. Zijn grootste verwezenlijking was ongetwijfeld de officiële erkenning van de Orthodoxe Kerk door de Belgische Staat, en vervolgens in het Groothertogdom Luxemburg, met dezelfde status als de andere erkende Christelijke Kerken, de Joodse godsdienst en de Islam. Bovendien werd in een Koninklijk Besluit van 1988 bepaald dat in België “de Metropoliet-Aartsbisschop van het Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel de gehele Orthodoxe Kerk vertegenwoordigt”. Metropoliet Panteleimon probeerde ook een grotere samenwerking tot stand te brengen tussen alle orthodoxe christenen levend in zijn Aartsbisdom, door hen elk jaar uit te nodigen voor een gemeenschappelijke Goddelijke Liturgie op de Zondag van de Orthodoxie. De officiële erkenning van de orthodoxe eredienst was op veel gebieden voordelig, maar bracht natuurlijk ook veel zorgen en stress met zich mee. De priesters worden sindsdien betaald door de Belgische staat, waardoor het aantal orthodoxe geestelijken in het land kon toenemen. In september 1989 begon het onderwijs van de orthodoxe godsdienst, eerst in de scholen van de Vlaamse Gemeenschap en later ook in het Franse taalgebied van België.

Metropoliet Panteleimon was voortdurend bezorgd over de duizenden Grieken die in de drie Beneluxlanden woonden en werkten. Als jonge priester diende hij vaak als maatschappelijk assistent om hen te helpen oplossingen te vinden voor hun diverse problemen. Op zijn initiatief en met zijn zegen werden veel parochies opgericht, waaronder ook een klein vrouwenklooster. Hij liet gebouwen aankopen voor de noden van de Kerk. Men hoeft maar te denken aan de Orthodoxe Kathedraal en de aanpalende gebouwen in het hartje van Brussel, evenals aan de Orthodoxe Kathedraal van de Heilige Nikolaas in Luxemburg, gebouwd dankzij zijn bekommernis en dankzij de nauwe samenwerking tussen de priesters, de achtbare archonten en de gelovigen. In alle situaties was zijn werk grandioos en belangrijk. Hij was het ook die in 1959 het initiatief nam tot de organisatie van een grote bijeenkomst van Grieken in een park, dat voortaan jaarlijks zou doorgaan op de katholieke Pinkstermaandag. Deze bijeenkomst zou later uitgroeien tot een evenement van tienduizenden mensen, en begon altijd met de Goddelijke Liturgie. Het was en blijft een dag van nostalgie naar het vaderland, Griekenland. Bovendien kwam hij elk jaar met dezelfde nostalgie naar Chios voor de zomervakantie met zijn ouders en de familie van zijn broer. En laten we hierbij ook even een andere priester uit Chios gedenken die in Halki heeft gestudeerd en eveneens onlangs overleden is, Aartspriester Ioakim Limnioudis.

De betreurde Metropoliet Panteleimon onderscheidde zich ook door zijn vastberaden trouw aan de Oecumenische Troon. Voor elk aspect van de Kerk en het geestelijk leven verwees hij altijd naar het voorbeeld van het Oecumenisch Patriarchaat, als hoeder van de Byzantijnse Traditie. Hij had een onmeetbaar respect voor de persoon van onze Oecumenische Patriarch Bartholomeos, waarvan ik de grote eer heb hem hier vandaag te mogen vertegenwoordigen. Ik weet ook hoezeer onze patriarch het grote werk van metropoliet Panteleimon heeft geprezen. Bovendien kenden zij elkaar uit de tijd van hun studie in Halki en hadden zij veel respect voor elkaar. Zijne Alheiligheid Bartholomeos zei vaak dat  Metropoliet Panteleimon steeds een voorbeeld was voor vele andere hiërarchen.

Persoonlijk heb ik ook veel te danken aan de grote figuur van Metropoliet Panteleimon. Hij heeft mij veel kansen geboden, eerst en vooral door mij op te nemen tot de geestelijkheid van ons Aartsbisdom, maar ook door mij geestelijk te steunen en mij te helpen het werk te verrichten dat hij en de Kerk mij hadden toevertrouwd. Ik ben hem eeuwig dankbaar voor alles wat hij heeft bereikt, als persoonlijkheid, maar ook voor wat hij voor mij en voor alle orthodoxe christenen van de Benelux heeft betekend.

Hij was dan ook zeer geliefd en gewaardeerd door de meeste parochianen. Hij kon uitstekend communiceren met grote persoonlijkheden, maar ook met de meest bescheidenen onder ons. Hij toonde grote belangstelling voor de levenskwaliteit van eenieder, hij leed met hen die leden en verheugde zich met hen die gelukkig waren. Metropoliet Panteleimon was een man met een diep geloof en vroomheid. Dat had hij te danken aan zijn familie, aan zijn ouders die hem zo hebben opgevoed. Zijn geloof en vroomheid waren als een leidraad om alles waartoe hij geroepen was te kunnen volbrengen. Als hij soms geïrriteerd raakte door al zijn administratieve verplichtingen, zei hij tegen mij: “Ik ben geen priester geworden om van ‘s morgens tot ‘s avonds op kantoor te zitten”! Hij hield van de kerkdiensten, en vooral als ze in de kathedraal werden gevierd! Hij stond ook graag voor de lezenaar om de kerkelijke hymnen te zingen.

Op 26 november 2013 nam Mgr. Panteleimon ontslag als Metropoliet van België en keerde daarop terug naar zijn geboorte-eiland. Het was bijzonder moeilijk voor hem om België te verlaten, een land waar hij zoveel van had gehouden en waar hij zijn heel dienstwerk als priester had voltooid. Hij heeft zowat 2/3 van zijn leven in België gewoond, dat zijn tweede thuis werd. Maar bij zijn terugkeer op het eiland kreeg hij wel de best mogelijke zorg en aandacht. Hij werd verzorgd door zijn broer Antonios, zijn schoonzus Viktoria, hun kinderen en kleinkinderen. Zij ontvingen hem in hun huis en zorgden voor hem met enorme liefde en zorgzaamheid. Daar kan ik persoonlijk van getuigen! De afgelopen negen jaar was hij, omringd door zijn familie, opnieuw een volwaardig lid van hun gezinsleven geworden. In naam van ons allen, en in het bijzonder in naam van Zijne Alheiligheid de Oecumenische Patriarch, in naam van het Aartsbisdom van België en in mijn eigen naam, wil ik hen hartelijk danken voor wat zij hebben gedaan, en ik bid dat de Heer God hen zal kunnen belonen voor de zegeningen die zij de metropoliet van zaliger nagedachtenis hebben geschonken. Van harte dank ik ook Zijne Eminentie Metropoliet Markos van Chios en de leden van zijn clerus, voor hun vriendelijkheid en hun liefde.

In naam van Zijne Alheiligheid Oecumenisch Patriarch Bartholomeos, betuig ik mijn oprechte deelneming aan de familieleden van de betreurde Metropoliet! Oprechte deelneming ook namens Zijne Excellentie Bisschop Joachim van Apollonia, de clerus en de gelovigen van ons Aartsbisdom, en namens mijzelf! Ik wens uit het diepste van mijn hart dat zijn liefdevolle en nobele ziel moge rusten in het overvloedige licht van de Heer!
Hij ruste in vrede! Eeuwige gedachtenis !

Onvergetelijke Metropoliet Panteleïmon,
Je hebt jezelf geïdentificeerd met de Kerk van Christus. Je hebt haar voortreffelijk gediend. “Ik heb de goede strijd gestreden, de wedloop tot het einde volbracht, het geloof bewaard.” (2 Tim 4:7). Je hebt “het goede dat je is toevertrouwd” (2 Tim 1:14) door God bewaard en je was “trouw tot in de dood” (Openb. 2:10). Je bevindt je nu in de eeuwigheid, dichtbij de rechtvaardige Rechter. Je heeft dus het gezegende pad van de goede man bewandeld! De gebeden van de Kerk en van ons allen, vooral van de gelovigen die uw kudde waren, zijn met u. De Moederkerk bidt dat de Heer God, houder van het leven en meester van de dood, uw ziel verwelkomt onder de levenden en de voorhoven van de rechtvaardigen, en u zal kronen met het leven!

Uw gedachtenis zij eeuwig, onvergetelijke hiërarch!
Uw gedachtenis zij eeuwig, Metropoliet Panteleïmon!
Zijn gedachtenis zij eeuwig!