IN MEMORIAM : KARDINAAL J. WILLEBRANDS grote oecumenische figuur

ZIJNE EXCELLENTIE BISSCHOP MAXIMOS VAN EVMENIA, VERTEGENWOORDIGER ORTHODOXE KERK OP BEGRAFENIS

Op 8 augustus 2006 had in de Catharinakathedraal in Utrecht de uitvaartdienst plaats voor de betreurde Kardinaal Johannes Willebrands. Tal van kerkelijke en wereldlijke hoogwaardigheidsbekleders woonden de plechtigheid bij, onder wie premier Balkenende en minister Donner van Justitie. Ook waren er vertegenwoordigers van diverse christelijke kerken en van het jodendom, zo meldt het ANP. Onder hen was Zijn Excellentie Bisschop Maximos van Evmenia (hulpbisschop van het Orthodox Aartsbisdom van België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg), namens het Oecumenisch Patriarchaat van Konstantinopel. Willebrands overleed vorige week woensdag op 96-jarige leeftijd in een klooster in Denekamp.

Aan het begin van de dienst werd een bijbeltje op de kist gelegd. Willebrands bewaarde dat als een kostbaar kleinood. Het boekje werd gebruikt bij de historische ontmoeting van Paus Paulus VI en Oecumenisch Patriarch Athenagoras in 1964, waarbij Willebrands aanwezig was.

De Duitse Kardinaal Walter Kasper, de voorzitter van de Pauelijke Raad ter bevordering van de Eenheid van de Christenen, leidde de dienst. Willebrands, oud-aartsbisschop van Utrecht, was van 1969 tot 1989 president van de raad. Kasper prees Willebrands als “een van de eerste bouwmeesters van de katholieke deelname aan de oecumenische beweging”. “Door zorgvuldig te luisteren en geduldige dialoog probeerde hij oude muren van wantrouwen of wedijver te slechten en nieuwe relaties te voeden van wederzijdse waardering en groeiende gemeenschap tussen christenen van alle tradities.” Kasper wees er verder op dat Willebrands in verschillende landen ook vele joodse vrienden heeft gemaakt. Ook voor de joden werd gebeden tijdens de dienst. Verder was de overleden kardinaal geen man van grote woorden, aldus Kasper, maar vond zijn spiritualiteit voeding “in het dagelijks gebed en nederige devotie, met name voor Maria, de Moeder Gods”.

Evert Willebrands, een broer van de overledene, sprak nog geëmotioneerd enkele woorden tijdens de dienst. Kardinaal Adrianus Simonis uitte aan het slot de hoop dat Willebrands “voor altijd gelukkig moge zijn”.

De dienst werd afgesloten met een gebed gezongen door Zijn Excellentie Bisschop Maximos van Evmenia van het Oecumenisch Patriarchaat van Konstantinopel.

Zijne Excellentie Bisschop Maximos van Evmenia, hulpbisschop van ons Aartsbisdom, zingt op het einde van de dienst een gebed voor de overledene

 

Onder de klanken van het welbekende ‘In Paradisum’ werd de kist de kerk uitgedragen, direct gevolgd door twee broers en een zus van Johannes Willebrands. Na de uitvaartdienst ging het naar de begraafplaats Sint Barbara in Utrecht. Daar is een plek voor Willebrands tussen zijn twee voorgangers als Aartsbisschop van Utrecht, Kardinaal Jan de Jong en Kardinaal Bernard Alfrink.

+ + + + +

IN MEMORIAM : KARDINAAL WILLEBRANDS (1909-2006)

In het klooster van de Zusters Franciscanessen te Denekamp is op 2 augustus Kardinaal Johannes Gerardus Maria Willebrands overleden. Willebrands die van 1975 tot 1983 Aartsbisschop van Utrecht was, kreeg vooral bekendheid als hoofd van het Vaticaanse Secretariaat voor de Eenheid.

Deugden “Vroom, pastoraal bewogen, evenwichtig, eenvoudig, zeer intelligent, harde werker, uitstekend organisator, goed bestuurder, hardnekkig maar soepel onderhandelaar, kan situaties scherp analyseren, bezit ijzeren geheugen, heeft hekel aan officiële recepties en plechtigheden, verschuilt zich niet achter ondergeschikten.” Zo typeert weekblad De Tijd kardinaal Jo Willebrands vier maanden na diens installatie tot aartsbisschop van Utrecht in 1976.

Sfinxachtig De lezer werd door De Tijd ook getrakteerd op zijn mindere karaktertrekjes: “Vrij fantasieloos, overdreven neiging tot abstractie, denkt diep maar traag, heeft geen antenne voor theologie maar denkt dat hij die wel bezit, kan soms sfinxachtig zijn, is van tijd tot tijd zeer hard, komt niet snel tot persoonlijke contacten, verschuilt zich bij gelegenheid achter nietszeggende diplomatie, bezit neiging tot belerend, docerend optreden, is meer man van het midden dan progressief.”

Jeugd Johannes Gerardus Maria Willebrands werd geboren op 4 september 1909 in Bovenkarspel (Noord-Holland) als oudste zoon uit een gezin van 9 kinderen. Zijn vader, Herman Willebrands (die in 1975 op 91-jarige leeftijd overleed) was directeur van en veiling in Bovenkarspel-Grootebroek en zat in de besturen van verscheidene katholieke organisaties. De twaalfjarige Johannes (Jo) wilde aanvankelijk redemptorist worden, maar schakelde na een korte tijd over naar de ‘wereldheren’ en ging naar het kleinseminarie Hageveld in Heemstede. Zijn voortgezette priesterstudie vond plaats aan grootseminarie van Warmond.

Jong priester in Rome Op 26 mei 1934 werd Jo priester gewijd door. Omdat hij een begaafd student was, werd hij naar Rome gestuurd voor verdere studie. Hij studeerde aan het Angelicum, de pauselijke universiteit gerund door de dominicanen. Over zijn Romeinse jaren zei hij later (Elseviers Magazine, 1976): “Ik heb de prettigste herinneringen aan die tijd. Het was voor mij, komende uit Nederland en afkomstig uit een dorp, een eerste erving met de wereldkerk en eigenlijk alles wat naar Rome komt.” In 1937 promoveerde hij cum laude tot doctor in de filosofie op het proefschrift ‘De denkleer van kardinaal Newman en haar toepassing op de kennis van God door het geweten’.

Kapelaan in Amsterdam Teruggekomen in Nederland werd hij benoemd tot kapelaan aan het Amsterdamse Begijnhof. Dat bleef hij tot 1940. In dat jaar begon hij als docent wijsbegeerte aan het philosophicum Warmond, waarvan hij in 1945 directeur werd.

Oecumene Kardinaal Willebrands wordt vooral in verband gebracht met de oecumene, het streven van de christelijke kerken naar eenheid. In 1948, het jaar dat in het Amsterdamse Concertgebouw de Wereldraad van Kerken werd opgericht, trad Willebrands aan als voorzitter van de Apologetische Vereniging Petrus Canisius. Willebrands vormde deze contrareformatorische – zeg maar gerust antiprotestantse – club om tot de oecumenische Sint-Willibrordusvereniging. Deze organisatie werd onder zijn leiding het belangrijkste adviesorgaan van de Nederlandse bisschoppenconferentie inzake de oecumene.

Internationale contacten Zijn werk voor de oecumene beperkte zich niet tot Nederland. Actief was hij op zoek naar contacten met gelijkgezinden in het buitenland, vooral in Duitsland en Zwitserland. Die kwamen hem goed van pas toen hij in 1960 secretaris werd van kardinaal Augustin Bea, die aan het hoofd stond van een nieuw Vaticaans instituut: het Secretariaat voor de Eenheid onder de Christenen. Paus Johannes XIII richtte dit secretariaat op ter voorbereiding van de oecumenische kwestie zoals die op het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) ter sprake zou komen en zou resulteren tot het decreet Unitatis Redintegratio.

Historisch moment Tijdens het concilie trad Willebrands op als verbindingsman tussen de concilievaders en waarnemers van niet-katholieke kerken. Om hem voor deze taak voldoende kerkelijke status besloot paus Paulus VI hem op 28 juni 1964 tot bisschop te wijden. Tegen het einde van het concilie in 1965 vond een historisch moment plaats waar Willebrands dicht bij betrokken was. De in het jaar 1054 uitgesproken banvloek tegen het orthodoxe patriarchaat van Constantinopel werd plechtig ingetrokken. Het was mgr. Willebrands die het document van deze beslissing in de Sint-Pietersbasiliek voorlas. Een jaar daarvóór had Willebrands de historische ontmoeting van de paus met patriarch Athenagoras in Jeruzalem georganiseerd. Na het concilie vergezelde Willibrands de paus op diens vele reizen ter bevordering van de oecumene.

Curiekardinaal Op 28 mei 1969 verhief Paulus VI hem tot kardinaal. Kort daarop werd hij bevorderd tot hoofd van het Secretariaat van de Eenheid. Als opvolger van zijn gestorven vriend Bea reisde hij in het belang van de oecumene de hele wereld over. In Rome kreeg hij daarom de bijnaam ‘De Vliegende Hollander’. Als curiekardinaal was hij lid van de Congregatie van de Geloofsleer, voor die van de Oosterse Kerken, die van de Sacramenten en de Liturgie, voor die van de Evangelisatie van de Volkeren en van de Congregatie voor de Opvoeding.

Naar : http://www.katholieknederland.nl/actualiteit/2006/detail_objectID582432_FJaar2006.html