Patriarchale Boodschap verspreid ter gelegenheid van Kerstmis (2020)

Protocol nr. 751

Patriarchale Boodschap
verspreid ter gelegenheid van Kerstmis¹

† BARTHOLOMEOS
DOOR DE GENADE GODS AARTBISCHOP VAN CONSTANTINOPEL,
HET NIEUWE ROME EN OECUMENISCH PATRIARCH,
AAN GEHEEL HET PLEROMA VAN DE KERK
GENADE, BARMHARTIGHEID EN VREDE VAN CHRISTUS, DE IN BETHLEHEM GEBOREN VERLOSSER

* * *

Eerbiedwaardige broeders en geliefde kinderen in Christus,

Samen met de Alheilige Maagd die het eeuwige Woord ‘in de wereld te brengt’, en met onze blik gericht op Bethlehem, dat zich voorbereidt om het Goddelijke kind te ontvangen, is het eens te meer Kerstmis geworden, en zijn we vervuld van dankbaarheid jegens de God van liefde. Dit jaar was de opgang naar de plechtigheid van de Geboorte naar het vlees van de Verlosser van de wereld naar buiten toe helemaal anders vanwege de pandemie die woedt. Ook het kerkelijk leven, de deelname van de gelovigen aan de heilige diensten, de pastorale zorg en het goede getuigenis in de wereld hebben geleden onder de gevolgen van de gezondheidsmaatregelen. De zeer intieme relatie van de christenen met Christus, met hun geloof in Zijn voorzienigheid en hun toewijding aan “het enige wat nodig is”² zijn daar echter niet bij betrokken.

In de huidige geseculariseerde maatschappijen is Kerstmis vervaagd tot een feest van opzichtige consumptie en wereldsheid, zonder zelfs maar te vermoeden dat we op deze heilige dag de “nog steeds mysterieus gebleven”³ goddelijke incarnatie vereren. De christelijke manier om vandaag Kerstmis te vieren, is een daad van verzet tegen de secularisering van het leven en tegen het verzwakken of zelfs uitwissen van het gevoel dat het om een mysterie gaat.

In de incarnatie van het Woord worden de inhoud, richting en het doel van het menselijk bestaan geopenbaard. De in alles volmaakte God bestaat als een volmaakte mens, zodat wij kunnen bestaan “op de manier van God”. “Want God heeft Zichzelf mens gemaakt, opdat wij God zouden worden”⁴. Volgens de diepzinnige stelling van de heilige Gregorius de Theoloog wordt de mens “geroepen om God te zijn”⁵, “een vergoddelijkt levend wezen”⁶. Deze allerhoogste eer wordt aan de mens verleend, ze geeft aan zijn bestaan een onovertroffen waarde. In Christus worden alle mensen tot verlossing geroepen. Voor God “is er geen Jood of Griek meer, is er geen slaaf of vrije, is er geen man en vrouw, u bent allemaal één in Christus Jezus”, aldus de goddelijk geïnspireerde theologie van de apostel Paulus⁷. Het gaat om een beslissende ommekeer op het gebied van antropologie, in de waardenhiërarchie, in de manier waarop we naar het ethos kijken. Daarom keert iedereen die mensen kwaad doet zich tegen God. “Nu, niets is heiliger dan de mens wiens natuur God deelde”⁸.

Kerstmis is het hele godmenselijke leven van de Kerk waarin Christus eeuwig geleefd wordt zoals Hij Die was, Die is en Die zal komen. “Hij die door de Moeder in haar armen wordt gehouden” is “Hij die in de Vader is”; het kind Jezus is degene die werd gekruisigd, die opstond uit de dood en in heerlijkheid opsteeg naar de hemel, de rechtvaardige rechter en de Koning der heerlijkheid. In psalmen en hymnen eren we dit onuitsprekelijke mysterie; we dienen het, terwijl we er toch ook door bediend worden. Dit is de dogmatische definitie, goddelijk geïnspireerd door het Vierde Oecumenisch Concilie, in Chalcedon gecelebreerd en geformuleerd “volgens de Heilige Vaders”. Dit is het “dogma van Chalcedon”, de manier waarop het Woord van God boven elke rede en zin het vlees van de wereld aannam, dat de Hagia Sophia “zingt” in de Koningin der Steden. Het is de trots van de orthodoxie en glorie van het universum, uitgedrukt in architectonische expressie, in de inrichting van het heiligdom, de prachtige koepel – die staat voor goddelijke filantropie die alles in stand houdt en die hemelse en aardse dingen verbindt – in de iconen als decor en unieke theologische taal van verblindend licht dat de ruimte overspoelt.

Te midden van een veelheid aan moeilijkheden en verdriet weerklinkt de melodieuze stem van de “engel des Heren” nog steeds, de engel die naar ons komt “om ons een goede boodschap te verkondigen, een grote vreugde voor het hele volk: Vandaag is (…) uw redder geboren; Hij is de Messias, de Heer”⁹. We vieren Kerstmis en bidden voor onze broeders die getroffen zijn door gevaar en ziekte. We bewonderen de onbaatzuchtigheid van artsen, zorgverleners en al diegenen die zich inspannen om de pandemie een halt toeroepen. Het verheugt ons dat ze de zieke benaderen als een heilig persoon, en niet als een nummer, een casus, een object, een onpersoonlijke biologische eenheid. De “witte jas” van artsen werd treffend beschreven als een “witte soutane”, als uitdrukking van het afstand doen van zichzelf ten behoeve van de broeder, het idee “dat niemand zijn eigen voordeel zoekt, maar dat van de andere”, de totale toewijding aan de lijdende¹⁰. Beide zijn een symbool van opoffering en van een geest van dienstbaarheid, de “witte soutane” en de “witte jas” hebben liefde als hun inspiratie en drijvende kracht, wat altijd een geschenk is van de goddelijke genade en nooit uitsluitend onze eigen prestatie.

De gevaarlijke pandemie heeft veel vaste opvattingen ondermijnd, ze onthulde de grenzen van het hedendaagse ‘mens-god’-titanisme en demonstreerde de kracht van solidariteit. Naast de onbetwistbare waarheid dat onze wereld een eenheid vormt, dat onze gemeenschappelijke problemen een gemeenschappelijke aanpak en actie van onze kant vergen om ze op te lossen, onthulde deze crisis bij uitstek de waarde van de persoonlijke bijdrage, van de liefde voor de Barmhartige Samaritaan die de menselijke maatstaf te boven gaat. De Kerk ondersteunt actief, in woord en daad, onze beproefde broeders; ze bidt dat zij, hun families en degenen die verantwoordelijk zijn voor de zorg zouden worden ondersteund, terwijl ze verkondigt dat de genezing van de zieken, als een tijdelijke overwinning op de dood, de waarheid oproept dat de dood zal worden overwonnen en definitief uitgebannen in Christus. Helaas heeft de gezondheidscrisis het niet mogelijk gemaakt om de voor 2020 geplande acties uit te voeren: “een jaar van pastorale vernieuwing en gepaste zorg voor de jeugd”. We hopen dat het volgend jaar mogelijk zal zijn om de geplande jeugdactiviteiten te realiseren. Uit ervaring weten we dat jongeren, als ze met begrip en liefde worden benaderd, hun creatieve sterke punten laten zien en met enthousiasme deelnemen aan evenementen. Uiteindelijk is de jeugd een bijzonder “religieuze” periode in het menselijk leven, met dromen, visioenen en diepe existentiële zoektochten, met de levende hoop op een nieuwe wereld van broederschap. Deze “nieuwe schepping”¹¹, “een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, waar gerechtigheid zal wonen”¹² , is degene die de Kerk van Christus aankondigt; het is in deze nieuwe schepping dat de Kerk het pad naar de eindtijd beschrijft.

Geliefde broeders en kinderen,
In de Kerk wordt de mens volledig vernieuwd; hij wordt niet alleen “geholpen”, maar hij “belijdt de waarheid”, hij leeft zijn bestemming in God. Zoals het Heilige en Grote Concilie heeft verkondigd, is “elke mens in de Kerk een unieke entiteit die bestemd is om persoonlijk met God te communiëren”¹³. God verzekerde ons dat het huidige leven niet ons hele leven is, dat kwaad en tegenslagen niet het laatste woord in de geschiedenis hebben. Onze Verlosser is geen deus ex machina die tussenbeide komt en het kwaad doet verdwijnen, terwijl hij onze vrijheid te niet doet, alsof het om een “veroordeling” gaat waar we ons moeten vanaf maken. Voor ons zijn christenen de onvergelijkbare patristische stelregel waard: “Want het mysterie van de zaligheid behoort aan degenen die er vrij voor kiezen, niet aan degenen die ertoe gedwongen worden”¹⁴. De waarheid van de vrijheid in Christus wordt beproefd door het Kruis dat de weg naar de Opstanding is.

Terwijl wij in deze geest met u allen Kerstmis en de twaalf dagen tot de Theofanie vieren in een sfeer die God lief is, wensen wij vanuit de Fanar, ons gezegende centrum, dat de Heiland, die in zijn minzaamheid mens werd uit liefde voor de mensheid, u allen gezondheid moge geven, liefde voor elkaar, vooruitgang bij alle goede werken en alle zegeningen van bovenaf, bij het aanbreken van het nieuwe jaar en gedurende je hele leven. Amen!

Kerstmis 2020

† Bartholomeos van Constantinopel
vurige voorspreker van u allen bij God

—————————————-

1. Deze boodschap dient gelezen te worden in de kerk tijdens de Goddelijke Liturgie van Kerstmis, na de evangelielezing.
2. Lc 10: 42
3. Maximus de Belijder, Diverse theologische en economische hoofdstukken over deugd en ondeugd, eerste honderdtal, XII, PG 90, 1184.
4. Athanasios van Alexandrië, Sur l’ Incarnatie du Verbe, SC199 Paris 1973, p.549.
5. Grégoire de Nazianze, Discours 43, 48-49 Pour le grand Basile oraison funèbre, PG 36, 560, SC 384, Paris 1992, p. 229.
6. Grégoire de Nazianze, Discours 45, In Sanctum Pascha, PG 36, 632.
7. Galaten 3, 28
8. Nicolas Cabasilas, La vie en Christ VI, 22, PG 150, 649, SC 161, p. 57
9. Zie Lc 2, 9-11
10. I Co 10, 24
11. II Kor 5, 17.
12. II P 3, 13.
13. Encycliek § 12.
14. Maximos de Belijder, «Exposé sur la prière du Seigneur », PG 90, 880.