Uitvaart van de betreurde Metropoliet Kallistos van Diokleia

Op donderdag 1 september 2022 werd vermaarde orthodoxe theoloog en metropoliet van het Oecumenisch Patriarchaat, Mgr. Kallistos Ware ten grave gedragen. Eerst ging Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België en Exarch van Nederland en Luxemburg voor in de Goddelijke Liturgie, die gevierd werd in de schoot van de Parochie van de Heilige Drie-Eenheid in Oxford. Deze parochie werd eertijds opgericht door de betreurde metropoliet van Diokleia. Het was Zijne Eminentie Aartsbisschop Nikitas van Thyateira en Groot-Brittannië die Metropoliet Athenagoras hiertoe had uitgenodigd. De Liturgie werd gezongen door de monialen van het Patriarchaal en Stavropegiek Klooster van de Heilige Johannes de Doper in Maldon (Essex). De kleine kerk was vol geestelijken, monniken en gelovigen die voor de laatste keer de gezegende metropoliet Kallistos kwamen begroeten. Onder de aanwezigen merkte men vooral de aanwezigheid op van de voormalige Aartsbisschop van Canterburry, Rowan Williams, alsook Aartsbisschop Michael Lewis, die helemaal uit Cyprus was overgevlogen om er de Anglicaanse Communio te vertegenwoordigen. Hij kende metropoliet Kallistos van hun samenwerking in de Internationale Commissie voor de Theologische Dialoog tussen de Anglicaanse communio en de Orthodoxe Kerk.

De eigenlijke Begrafenisdienst van de betreurde metropoliet had plaats in de kerk van de Heilige Aloysius Gonzaga, in Oxford, en werd voorgegaan door Zijne Eminentie Aartsbisschop Nikitas van Thyateira en Groot-Brittannië, die ook de begrafenisrede hield. Hij was omringd van vier hiërarchen [Metropoliet Silouan (Patriarchaat van Antiochië), Aartsbisschop Zenon (Patriarchaat van Georgië) en de Metropolieten Athanasios van Kolonia en Athenagoras van België (Oecumenisch Patriarchaat)], en een groot aantal priesters en diakens van de verschillende orthodoxe denominaties, terwijl vele monniken en monialen en een groot aantal gelovigen aanwezig waren, evenals vertegenwoordigers van de andere christelijke denominaties. De Dienst werd eveneens gezongen door de Zusters van het Klooster in Maldon.

De begrafenis van Metropoliet Kallistos vond plaats op de Wolvercote-begraafplaats in Oxford en voorgegaan door Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België. Metropoliet Athenagoras was sinds zijn jeugd verbonden met de betreurde Metropoliet van Diokleia, Mgr Kallistos. In 2016 volgde hij hem bovendien op in de functie van co-voorzitter van de Commissie voor de Internationale Theologische Dialoog tussen de Orthodoxe en Anglicaanse Kerken.

Lofrede van Zijne Eminentie Aartsbisschop Nikitas van Thyateira en Groot-Brittannië bij de uitvaartdienst van wijlen Metropoliet Kallistos van Diokleia
Oxford – 1 september 2022.

Uwe Eminenties, Eerwaarde geestelijken en monniken, Zusters en broeders van andere christelijke tradities en geloofsgemeenschappen, Geliefde mensen van God,

Ik had nooit gedacht dat ik op een dag de lofrede zou moeten uitspreken voor zo’n nobele en waardige hiërarch van de Heilige Kerk van Christus. Maar deze eer en zegen zijn mij geschonken en ik sta hier voor u met mijn arme woorden om zo’n groot man te prijzen. De voorzienigheid van God heeft mij op dit moment gebracht, zodat ik deze eer en zegen zou mogen ontvangen.

Ik moest denken aan de woorden uit de hymnografieie van de Kerk toen Jozef van Arimathea aan Christus vroeg – “en hoe zal ik U begraven – en welke mensen en woorden van lof kan ik U aanbieden? Ik bevind mij in dezelfde positie. Hoe kan ik, de jongere student, spreken over de oudere en leraar. Hoewel onze dierbare Metropoliet Kallistos een hiërarch was van het Oecumenisch Patriarchaat, de Moederkerk van Constantinopel, leek hij iedereen toe te behoren, de universele Kerk en de wereld in het algemeen. Hij was de leraar, de herder, de vader, de mentor, voor ontelbare mensen – orthodox en niet orthodox.

Ik hoef niet of nauwelijks in te gaan op wat hij de academische wereld te bieden had; dat is allemaal duidelijk. Maar door zijn rol en positie bood hij veel meer aan een wereld die op zoek is naar waarheid en antwoorden – een wereld die dorst naar geestelijk voedsel. Hij bood het levende water van Christus aan. Dit is de waarheid en het verfrissende water dat de Kerk aanbiedt aan allen die God zoeken en verlangen te vinden. Hij opende eenvoudig de deur voor mensen om binnen te gaan en te onderzoeken.

In de Hebreeuwse Schrift en vooral in het Boek Rechters worden we eraan herinnerd dat God zijn dienaren zou opwekken om zijn volk te beschermen, te leiden en te hoeden. Deze personen zouden beschermen wat aan de generaties vóór hen was toevertrouwd, zodat de waarheid niet verloren zou gaan of zou worden veranderd. Metropoliet Kallistos werd dus door God gezalfd en met genade vervuld, zodat hij deze taak in onze dagen en tijden zou kunnen voortzetten. Hij heeft ons niet in de steek gelaten. Hij deelde zijn eigen weg en moeilijkheden, terwijl hij ook zocht naar diepere betekenissen, altijd trouw en trouw blijvend aan zijn roeping. Groot van gestalte en ook in deugd. Standvastig, toegewijd, betrokken – en toch open, bedachtzaam, zeldzaam, rechtvaardig, uniek en bijzonder. Maar hij hoorde de zachte stem van de Verlosser tot zich spreken en zeggen: Komt allen tot Mij die zwaar beladen zijt en Ik zal u rust geven. Hij is nu in rust en vrede en lijdt niet langer.

Onze traditie leert ons dat we geen lofrede mogen houden of preken over de persoon die in ons midden ligt. Wij hebben geleerd te spreken over de verrijzenis, de eeuwigheid en vele andere theologische uitdrukkingen. Maar wanneer men hierover spreekt, spreekt men over Kallistos Ware – de theoloog en man van het gebed. Want hij leefde en onderwees ontelbare mensen deze eeuwige waarheden door zijn woorden, gesproken en geschreven, maar nog meer door zijn voorbeeld. Hij vond de Weg en het Pad en wilde deze idealen en waarheden slechts met allen delen. Door hem werd de Orthodoxie aan een grotere wereld bekend. Jammer genoeg is onze wereld nu een armere plaats – er is een gemis en een leegte. Er is bijna een stilte ingetreden.

Wij weten dat de grote Profeet Elias zijn mantel heeft nagelaten aan zijn leerling Elisaios, toen hij opsteeg naar de hemel. Onze geliefde Metropoliet liet zijn schatkamer van geschriften na, en had zelfs moeite om nog een deel van de vertaling van de Filokalia af te maken. Wij, zijn leerlingen en erfgenamen, vinden zelfs enige troost in de wetenschap hiervan.

In onze traditie eindigen we de begrafenisdienst en de herdenkingsdienst met een hymne en zingen we de woorden “moge zijn nagedachtenis eeuwig zijn”. Deze woorden zijn een soort gebed, omdat we vragen dat iemand niet vergeten wordt. Ik weet en geloof dat u het met mij eens zult zijn dat Metropoliet Kallistos niet vergeten zal worden – zijn nagedachtenis zal tot in de eeuwigheid voortleven. Zijn geschriften, zijn leringen en opnames zullen door generaties gelezen en gehoord blijven worden. Maar wat belangrijker is, zijn woorden zijn in ons hart gegrift, en deze zullen wij met ons meedragen, waar wij ook heengaan.

Als vertegenwoordiger van Zijne Alheiligheid Oecumenisch Patriarch Bartholomeos, bied ik allen mijn vaderlijke liefde en medeleven aan, zoals ik dat ook doe namens het Heilige Aartsbisdom van Thyateira en Groot-Brittannië. Al onze geestelijken, de monniken en het volk betuigen hun respect en liefde aan deze nobele man en danken hem voor zijn liefde, geduld, inzet en nog zoveel meer.

Onze dank gaat uit naar de Oxford Oratory Church of St. Aloysius Gonzaga en de Church of St Giles. Wij willen ook onze erkentelijkheid betuigen voor de vriendelijke en genadige zorg die de geestelijken en gelovigen van de twee orthodoxe parochies hem hebben geboden, in het bijzonder Simon en Francis. Ik betuig ook mijn dankbaarheid aan Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België voor zijn reis om hier te zijn en met ons te bidden. In deze laatste dagen en uren riep metropoliet Kallistos Christus aan en herinnerde ons eraan dat Christus in ons midden is – en zijn laatste woorden aan mij waren zijn zegen voor mijn inspanningen en dit gezegende aartsbisdom – zijn geboorteland. Wat kan er zinvoller zijn?

Er is een oud gebruik dat we op zo’n moment voor de hiërarch buigen, een kleine prosternatie doen en zijn hand kussen. Dit is zodat we zijn zegen en vergeving kunnen vragen, deze laatste keer. Wij buigen allen voor u en vragen om uw zegen. Wij vragen ook dat u aan ons denkt in het Koninkrijk waar u zult zijn. U hebt zeker al de woorden gehoord: “Goed gedaan, mijn goede en trouwe dienaar”. U zult de zegeningen, de vreugde en het licht ontvangen die voor u zijn bereid. Moge zijn nagedachtenis eeuwig zijn.

Hij ruste in vrede! Zijn gedachtenis zij eeuwig!

Photo courtesy: Alexios Gennaris