Herdersbrief van Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België, Exarch van Nederland en Luxemburg, aan zijn clerus

Excellentie Bisschop Joachim,
Eerwaarde Vaders,

Christus is verrezen!

Het is in de vreugde van de Opstanding dat ik mij tot u richt, dierbare vaders! De ervaring van de Verrijzenis van Christus staat centraal in ons leven. Het leven van de orthodoxe gelovigen, ons leven, is doordrongen en gevoed door ons geloof in de Opstanding, die een dagelijks Pascha vormt. Deze paaservaring is niet alleen de herinnering aan de Opstanding van de Heer, maar vooral de ervaring van onze eigen vernieuwing en de onwankelbare zekerheid van de eschatologische voltooiing van alles.

Om het Pascha te beleven, hebben we nood aan de concrete aanvaarding van het Kruis, als instrument van redding; de aanvaarding van Christus’ Kruis verenigd met het onze. Bij lezing van het Evangelie, zien we hoe moeilijk het voor de Heer was om zijn Apostelen zover te krijgen dat ze deze behoefte aan het Kruis accepteerden. Hetzelfde geldt voor ons. Het is niet voldoende om theoretisch te geloven dat Christus zijn heilswerk door het Kruis heeft volbracht. We moeten ook op een echte, concrete manier begrijpen – met de blik van ons hart, verlicht door de Heilige Geest – dat voor eenieder van ons het kruis (het aanvaard lijden) het enige pad is naar de opstanding. Het is immers het Kruis zelf dat de kracht van de Opstanding bevat.

En ja we bevinden ons nog steeds in deze periode van gemeenschappelijke strijd. We maken een ongekende crisis door. Een crisis die de hele mensheid treft en niet van de ene op de andere dag kan worden bestreden. Een crisis die vele aspecten van de samenleving treft: het algemeen welzijn, het sociaal leven, de economie en vooral het religieus leven (liturgisch).

We delen de bezorgdheid van de regering om de verspreiding van de epidemie zoveel mogelijk te beperken. We zijn ervan overtuigd dat de spirituele en religieuze dimensie van de mens bijdraagt aan de vrede van harten, aan beproevingen, aan broederschap tussen mensen, aan het hele sociale leven en vooral aan de manifestatie bij uitstek van de god-menselijke relatie. Vrijheid van eredienst is een fundament van het democratisch leven. Daarom hebben alle erkende erediensten in België een ontmoeting gevraagd met de bevoegde minister, de vice-premier en minister van Justitie Koen Geens. Deze bijeenkomst vond afgelopen maandag, 4 mei 2020, plaats. De ontmoeting had plaats in een zeer open en hartelijke sfeer. De minister staat helemaal achter ons en behartigt onze vraag tot het hernemen van het openbaar religieus leven, maar hij vertelt ons in één ademtocht dat hij niet de bevoegdheid heeft deze beslissing te nemen. Dit verzoek tot een effectieve hervatting van de eredienst zal een bepaalde procedure moeten volgen.

Ik weet hoezeer graag onze geestelijken en onze gelovigen het gemeenschapsgebed willen hervatten. Wees gerust, als uw herder ben ik de eerste die de hervatting van het functioneren van onze parochies wil zien! Als orthodoxe christenen hebben we, evenals de gelovigen van andere denominaties en religies, de instructies van de regering gerespecteerd en zullen ze ook blijven respecteren. Hoewel we ons in heel moeilijke omstandigheden bevinden, die ons niet toelaten onze goddelijke diensten samen te vieren, moeten we nog meer inspanningen leveren om geestelijk verenigd te zijn in onze gebeden. Hiervoor en in afwachting van de hervatting van de eredienst, moedig ik onze geestelijken aan om zoveel als mogelijk het geloofsleven van onze gelovigen op een andere manier te blijven verzekeren.

Nu moeten we ons voorbereiden op de hervatting van de eredienst en dit betekent dat we klaar moeten zijn om te voldoen aan een reeks vereisten voor de beveiliging van de volksgezondheid. De hoofden van de erediensten hebben al een eerste versie van een lijst (vademecum) opgesteld, zodat we al een idee hebben waar we klaar voor moeten zijn (zie bijlage).

Tijdens de ontmoeting met de minister van Justitie werd ons medegedeeld dat in eerste instantie (vanaf vandaag) de kerken geopend mogen worden voor stil gebed. Hiervoor moeten we nakomen wat duidelijk wordt aangegeven in dit ‘vademecum’. Het wordt voor ons allemaal een eerste test, een oefening. Maar laten we duidelijk zijn, het gaat niet om een liturgische dienst, maar een korte tijd van individueel (stil) gebed.

Ik vrees dat niet iedereen begrijpt hoe moeilijk het is voor een bisschop om zijn priesters te vragen geen Heilige Eucharistie te vieren, die de kern van ons leven vormt, de kern van ons christelijk wezen, en zonder welke we niet kunnen overgaan tot de intieme gemeenschap met onze Heer en Heiland Jezus Christus!

Weet dat ik de eerste ben die lijdt! Maar ik dien de verantwoordelijkheid op mij nemen die de Kerk mij heeft toevertrouwd. Deze is van u veilig op de weg van Christus te leiden. En ja, we hebben ook hemelse voeding nodig! Daar is geen twijfel aan. Dit is wat we geloven, wat we beleven, wat we verkondigen! Maar de Moederkerk, het Oecumenisch Patriarchaat, heeft er bij ons op aangedrongen de veiligheidsmaatregelen van de respectievelijke regeringen te respecteren en dat is precies wat we doen voor het welzijn van iedereen.

Ik was erg ontroerd toen ik las wat een orthodoxe hiërarch zei toen hij zich tot zijn kudde wendde, wetende dat enkelenzich keerden tegen zijn beslissing: “Ik heb liever dat u mij nu veroordeelt voor mijn verzoek af te zien van uw gebruikelijke kerkelijke leven, dan dat u mij later vervloekt voor de doodskisten van uw naasten, die door onze straten zullen worden gedragen als vrucht van de ongehoorzaamheid aan hen die bekleed zijn met de kerkelijke en wereldijke macht”.

Laten we wat nog even geduld hebben en ben ervan overtuigd dat we door de gebeden van onze Alheilige Moeder Gods, van onze Vader Zosimas en van de Heilige Moeder Maria van Egypte deze laatste moeilijke fase in deze crisis zullen overwinnen, vooral wetende dat God ons zal sterken in hoop en liefde, in geloof en moed!

Met vaderlijke genegenheid in onze Verrezen Heer!
Te Brussel, in het Aartsbisdom, 7 mei 2020

† Metropoliet Athenagoras van België