Orthodoxe Kerk in België

Brief van Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België
en Exarch van Nederland en Luxemburg

6 juni 2020

Eminenties,
Excellenties,
Dierbare Vaders,
Dierbare broeders en zusters,

De Belgische Eerste Minister heeft woensdag aangekondigd dat we vanaf maandag 8 juni 2020 de liturgische vieringen in onze parochies mogen hernemen. Dit nieuws verheugt ons! De crisis die we heden doormaken is voor ons allen ongezien. Ze viel daarenboven in het hart van het liturgisch jaar: in de Heilige en Grote Vasten; de Grote Week en Pasen; en overlapte de hele Paastijd. Deze crisis heeft ons allemaal onderste boven gebracht. Dit is zeker het geval voor ons, orthodoxe christenen, die de beleving van de Goddelijke Liturgie als centraal in ons leven weten te koesteren.

Vandaag, 6 juni 2020, werd een Ministerieel Decreet gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad, met een opsomming van enkele elementaire maatregelen die dienen nageleefd te worden. Het Decreet stipuleert in zijn artikel 6: “De collectieve uitoefening van de eredienst (…), evenals de individuele bezoeken van gebouwen der eredienst (…) zijn toegestaan. De representatieve organen van de erediensten (…) nemen de nodige maatregelen en vaardigen richt- lijnen uit, met inachtneming van volgende voorwaarden:

— het respect van de regels van social distancing, in het bijzonder het behoud van een afstand van 1,5 meter tussen elke persoon, behalve voor personen die onder hetzelfde dak wonen;

— het respect van het vooraf bepaalde maximum aantal personen per gebouw, waarbij één persoon wordt toegelaten per 10 m²,, met een maximum van 100 personen per gebouw tot en met 30 juni 2020 en 200 personen vanaf 1 juli 2020;

— het verbod op fysieke aanrakingen van personen en van voorwerpen door verschillende deelnemers;

— de terbeschikkingstelling van middelen om de noodzakelijke handhygiëne te voorzien bij de in- en uitgang”.

Gelukkig zijn deze maatregelen maar tijdelijk. We zullen voortaan geleidelijk aan versoepelingen kennen, zodat we elke maand wat meer vrijheid terugkrijgen. Alle maatregelen dienen gezien te worden in het licht van een gehoorzaamheid aan de wetten en van een interpretatie van de regelgevingen die ons worden opgelegd door de rechtstaat waarin we leven. Als kerkleiders dienen we onze verantwoordelijkheid op te nemen, opdat niemand ons het minste kan toeschrijven in deze wereldwijde crisis. We leven in landen die niet orthodox zijn en zich niet moeien met de innerlijke werking van onze Kerk en dus de godsdienstvrijheid respecteren, maar die anderzijds van ons verwachten dat wij alles in het werk zouden stellen opdat de veiligheid van eenieder en de volksgezondheid zouden worden gevrijwaard.

Laat ons de omstandigheden zoals we ze beleven in de Benelux niet vergelijken met traditioneel orthodoxe landen! Men kan dat en mag dat niet doen.

Deze kwestie is heel pijnlijk voor een bisschop, die niks liever wilt dat zijn kerken vollopen met gelovigen en waarvan het merendeel van hen regelmatig en waardig deelnemen aan het Lichaam en het Bloed van Christus, om zo op mystieke wijze deelgenoot te worden!

Ik vraag om uw begrip en mild te willen zijn in uw uitspraken, en van vooral deze moeilijkheden op een spirituele wijze te trotseren.

Bidden we opdat God ons helpe en sterke deze crisis veilig en gezegend te mogen overwinnen en opdat we opnieuw samen de Goddelijke Liturgie mogen vieren als een waarachtige dankzegging voor al zijn genadegaven.

Zeer genegen in Christus,

† Metropoliet Athenagoras van België
Exarch van Nederland en Luxemburg

In bijlage : het draaiboek, goedgekeurd door de Nationale Veiligheidsraad, dat in alle orthodoxe kerken in België dient te worden toegepast.

Orthodoxe Kerk in België
Draaiboek voor heropstarten van de erediensten in tijden van Coronavirus

1. Algemeen
• De voorgestelde maatregelen dienen gezien te worden in het kader van een ‘intelligente’ versoepeling van de maatregelen met betrekking tot het coronavirus.
• De bedoeling is van het mogelijk te maken om gefaseerd terug te kunnen keren tot een (beperkt) liturgisch leven, mits het eerbiedigen van enkele fundamentele maatregelen.
• Dit zal maar kunnen door dit draaiboek strikt op te volgen.

2. Enkele basisprincipes
• De afstand van 1,5m dient ten allen tijde te worden gerespecteerd.
• Het aantal deelnemers aan de liturgische viering is afhankelijk van de grootte van de ruimte in de kerk die voor de gelovigen bestemd is (dus zonder het heiligdom in rekening te nemen), wetende dat er slechts 1 persoon mag zijn per 10m2.
• Het maximum aantal deelnemers bedraagt 100 personen (alleen voor de grote kathedralen).
• Wie ziektesymptomen heeft en diens gezinsleden blijven thuis.
• Er wordt gewezen op het gevaar voor personen die behoren tot risicogroepen (mensen die ziek, zwak of zeventigplusser zijn). Uiteindelijk moeten ze zelf de verantwoordelijkheid nemen.

3. De voorbereiding
• Het bestuur van de lokale kerkgemeenschap (parochie) zal onder leiding van de rector enkele belangrijke voorbereidingen treffen.
• Het zal de moeilijke en delicate oefening hebben te voorzien in de selectie van de gelovigen die aan de concrete viering kunnen deelhebben. Er is een maximum van 100 personen toegelaten aan de eredienst.
• Het bestuur zorgt ervoor dat een staf van mensen instaan voor de goede orde. Deze mensen dragen een badge of kenteken.
• Hun taken zijn vooraf goed verdeeld, zodat elkeen kan instaan in bepaalde concrete aspecten die betrekking hebben tot de veiligheid en de gezondheid van de deelnemers tijdens viering.
• Alle stoelen zijn vooraf ontsmet. De stoelen staan op minstens 1,5m van elkaar; in elke richting.
• Grote zorg voor reinigen en wassen van gebruikte voorwerpen (sacrale en andere).
• Men voorziet (indien mogelijk) dat de uitgang van het gebouw verschillend is van de ingang. Dit wordt goed aangegeven.
• Er hangen instructiebladen bij alle toegangen van het kerkgebouw.

4. De eigenlijke viering
• Voor de goede orde is het aangewezen dat de gelovigen aankomen vòòr het begin van de eredienst en vertrekken eens de dienst beëindigd is.
• Er wordt gevraagd een mondmasker aan te doen bij het binnen- en buitentreden van het kerkgebouw.
• Bij de ingang van van de gebedsuimte is er alcoholgel beschikbaar. Deze is ook beschikbaar bij de toiletten. Het wordt de deelnemers gevraagd hun handen te ontsmetten bij het binnentreden van het kerkgebouw.
• Alle handelingen die het virus kunnen doorgeven, dienen te worden vermeden. Zo zal men de iconen, he Evangelieboek, de hand van de priester enz. niet meer fysiek kunnen kussen of aanraken. Personen raken elkaar niet aan of nemen niets uit handen van een andere persoon. Er wordt ook niet omhelsd.
• Men vermijdt (grote) concelebraties, waarbij de celebranten te dicht van elkaar komen.
• De zang zal tot nader orde niet kunnen worden verzorgd door een koor, maar tot een maximum van één of twee individuele voorzangers. Ook zij dienen de nodige afstand te bewaren. Deze regel is er omdat het zingen een gevaar kan zijn voor de verspeiding van partikels speeksel.
• De manier van communiceren moet worden aangepast aan de maatregelen die zijn voorgesteld door de Nationale Veiligheidsraad, wetende dat “geen liturgische handeling die fysiek contact van mensen of objecten door verschillende mensen vereist” wordt geaccepteerd, aldus het ministerieel decreet.
• Bij de nagedachtenis van de overledene(n) wordt geen koliva (graanschotel) uitgedeeld aan de gelovigen. Dezelfde beperking is van toepassing op de slava, litie of artoklasia.
• Het antidoron (brood) wordt door een acoliet – die een mondmasker en handschoenen voor één gebruik draagt – nauwkeurig gesneden, in kleine zakjes gestopt en in een mand gelegd, waaruit de gelovigen op het einde van de dienst er zelf één meenemen.
•
5. Het vertrek van de gelovigen
• Stewards zorgen voor een goede orde bij het buitentreden van het kerkgebouw, waarbij de social distancing wordt gerespecteerd.
• Na de viering wordt de ruimte voldoende verlucht.
• Er volgt geen sociaal samenzijn na de viering in de parochiezaal.
6. Andere liturgische vieringen of sacramenten
• Dopen en huwelijken worden in beperkte kring gevierd, zoals de overheid het opdraagt.
• Aan begrafenissen kan het aantal personen deelhebben zoals voor de Goddelijke Liturgie, door weliswaar alle voorgeschreven richtlijnen in acht te nemen.

Deze maatregelen blijven geldig tot nader orde.