Interview met Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België en Exarch van Nederland en Luxemburg ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Parochie van Brugge

Interview : mevrouw Anaïs Vathi

De orthodoxe parochie van de heiligen Constantijn en Helena, in de Ezelstraat 85 te Brugge, behoort tot de jurisdictie van het Aartsbisdom van België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg. Ze werd opgericht vanuit de bekommernis om de orthodoxe gelovigen van de regio te betrekken bij een lokaal liturgisch leven, volgens de traditie van de Orthodoxe Kerk. De kerkvaders herinneren ons er voortdurend aan dat we voor de redding van onze ziel een sacramenteel leven binnen de Kerk moeten leiden. De Orthodoxe Kerk beschouwt haar activiteit als een verlengstuk van de Goddelijke Eucharistie, ‘de communie van lichaam en bloed’ bij uitstek, in de ware zin van het woord. Vandaar het belang en de reden voor de oprichting van deze parochie. Daaruit ontstond een volledig liturgisch leven: Vesperdiensten op zaterdagnamiddag, Goddelijke Liturgie op zon- en feestdagen. Orthodoxen van alle nationaliteiten bezoeken de parochie van Brugge: Belgische, Griekse, Russische, Servische, Roemeense, Bulgaarse, Georgische, Poolse. Het is kosmopolitische parochie geworden die met open armen alle orthodoxe gelovigen uit de omgeving van Brugge, Oostende, Blankenberge, Knokke, Torhout en zelfs uit de Nederlandse provincie Zeeland verwelkomt. Onder de gelovigen bevinden zich ook een 20-tal orthodoxe studenten van het Europacollege.

Wanneer ging de Orthodoxe Parochie van de heiligen Constantijn en Helena van Brugge van start? Wie heeft het initiatief genomen voor de oprichting?

Na de intronisatie van Metropoliet Panteleimon in januari 1983 werd een eerste poging ondernomen om in Brugge een parochie te creëren door wijlen mijn vader aartspriester Ignace. Hij gecelebreerd twee keer met Metropoliet Panteleimon in een kapel in de prachtige stad Brugge. Twaalf jaar later nam ik het initiatief om een orthodoxe parochie in de stad te op stichten. Ik was destijds aartsdiaken van het aartsbisdom en kreeg toestemming van mijn voorganger, Metropoliet Panteleimon van België. In die tijd bestond in deze regio geen orthodoxe parochie. De parochie werd geopend op het feest van de heiligen Constantijn en Helen in mei 1995, precies 25 jaar geleden.

Wanneer verschenen de eerste orthodoxe christenen in de regio?

Mijn voorganger zei in die periode tegen mij: “Hoe kan ik een parochie oprichten in Brugge als er geen orthodoxen in de regio zijn? ” , waarop ik antwoordde: “Eminentie, ik heb een lijst gemaakt met alle orthodoxen in de regio”. Er waren Grieken in de regio die restaurants uibaatten in Brugge, Oostende, Blankenberge, Knokke, Torhout en zelfs in de Nederlandse provincie Zeeland. Daarenboven had ik, in een poging om meer Grieken te lokaliseren, in het telefoonboek gezocht naar namen die op orthodoxe namen leken. Vervolgens stuurde ik hen uitnodigingen en beetje bij beetje begonnen de mensen naar de diensten te komen die we toen nog twee keer per maand vierden.

Naast de geplande religieuze diensten is de parochie ook educatief en politiek bezig. Kunt u ons daarover kort iets zeggen?

Het eerste doel van onze parochie was de integratie van de orthodoxen in een zeker religieus, of liever liturgisch leven. Ik moet zeggen dat ik Grieken en ook andere orthodoxen had ontmoet die de gewoonte om naar de kerk te gaan sedert vele jaren verloren waren omdat er geen parochie was. Voor hen was het moeilijk. Vaak wisten hun kinderen niets van de orthodoxe religie, en het was voor mij, als herder in deze parochie, moeilijk om deze mensen tot het zich aansluiten bij een religieus leven te brengen. In het begin startten we enkele acties op, zoals die van orthodox pastoraal werk binnen het Europacollege van Brugge. We organiseerden diverse evenementen, we nodigden hen uit voor de Vespers, boden maaltijden aan, gaven ze het gevoel dat er in Brugge een plek bestond voor de orthodoxen, altijd open en klaar om ze te verwelkomen. In Brugge beleefden we altijd de mooiste Grote Weken en paasvakantie; we hadden een intens cultureel leven. We hadden de gelegenheid om verschillende Griekse avonden te organiseren met twee doelstellingen: de – Griekse – wereld leren kennen, en geld inzamelen voor het beheer van onze parochie. We gingen ook met de hulp van enkele orthodoxe vrienden op zoek gemaakt naar liturgische objecten.

In welke taal gaan de diensten door?

We namen destijds de parochie van Gent, die door mijn vader was gecreëerd, als voorbeeld. Daar functioneerden we in het Nederlands, dus doen we hetzelfde in Brugge. We kozen voor Nederlands omdat er maar weinig Grieken in de omgeving waren en velen van hen niet naar de diensten konden komen vanwege hun werk in restaurants, met zeer moeilijke uren. Zoals ik al zei, de vieringen worden in het Nederlands gehouden, maar van tijd tot tijd gebruiken we ook andere talen zoals Grieks, Slavisch, Roemeens, Georgisch.

De parochie van Brugge staat dicht bij de jongeren. Welke activiteiten zijn er om de nieuwe generaties aan te trekken tot de kerk en dus tot God?

We hebben altijd gewild dat jongeren actieve leden zijn. In de verschillende diensten zingen we met de jongeren zodat ze zich actieve deelnemers aan het avondmaal voelen. We zingen ook Byzantijnse hymnen in verschillende talen met de medewerking van verschillende koren, om ze voor iedereen begrijpelijk te maken, wat ons nog meer verenigt. We hebben ook veel altaardienaars die met hun mooie uniformen, soms geel, soms groen, deelnemen aan het bureau. Catechese-programma’s zijn opgezet door docenten uit de regio. Deze catechese-bijeenkomsten vinden minimaal één maal per maand plaats van 14.00 uur tot 18.00 uur, de starttijd van de Vesperdienst. Het is een kans om te leren over religie en tradities: wat is belangrijk om een sterkere orthodoxe identiteit te verwerven. We leven in een onorthodoxe omgeving en het is gemakkelijk om af te wijken van het pad dat een orthodox persoon moet volgen.

Herinnert u zich voorbeelden van Belgen die zich lieten dopen als orthodoxe christenen?

Natuurlijk, en het is onder meer de missie van de orthodoxe Kerk om de boodschap van Christus over te brengen aan de hele wereld en aan alle naties, zoals het evangelie van Matteüs zegt. Het is een missie en we hebben een verantwoordelijkheid: de verantwoordelijkheid om de rijkdom die het christendom is te delen. Maak het bekend in de wereld waarin we leven. De boodschap van het christendom moet worden verspreid in een eigentijdse en begrijpelijke taal; de parochies verwelkomen daarom de orthodoxen, alle nationaliteiten samen, en proberen een enkel lichaam te vormen. Op een dag zei een voorganger van de protestantse kerk die de Parochie van Brugge kwam bezoeken, tegen mij: “Morgen vieren we het Pinksterfeest, maar je viert het voortdurend in deze parochie”. We hebben dus een eeuwigdurende Pinksteren. Er is een grote dorst in de samenleving waarin we leven. België was een zeer katholiek land, maar vandaag is er een grote onverschilligheid ontstaan over alles wat met het religieuze te maken heeft, omdat de wereld niet langer geïnteresseerd is in het spirituele. Dit verklaart het grote probleem van België, dat het grootste aantal zelfmoorden in Europa kent. Dus we moeten ons leven zin geven, dat is onze opdracht. Ik ben van mening dat alle parochies zich op dit gebied moeten concentreren. Parochies mogen geen gesloten parochies blijven, waar geen plaats is voor degenen die niet van hen zijn. We moeten deze opening maken en iedereen omarmen. Helaas lijdt de orthodoxie aan etnofiletisme. Op een dag las ik een heel mooi boek van de metropoliet van de eeuwige gedachtenis Emilianos Timiadis van Silyvria, die ook priester was in Antwerpen en Brussel van 1952 tot 1959. Het boek “Vragen over de orthodoxe diaspora” noemt het zeer belangrijke begrip ” getto “. Het betekent een gesloten samenleving die geen andere sociale en culturele elementen ontvangt en ermee interageert. Het getto is dus een samenleving die zichzelf heeft opgesloten en geen toekomst heeft. Hoe kun je ergens wonen zonder contact te hebben met de realiteit waar je woont? Ik heb dit idee ontleend aan dit boek en aan Metropoliet Emilianos Timiadis, een man met uitzonderlijke ervaring. Hij was namelijk vicaris-generaal in Londen naast Metropoliet Germanos Strinopoulos van Thyatira, de eerste aartsbisschop van het Oecumenisch Patriarchaat in West-Europa: beiden waren mannen met een visie op de toekomst, op perspectieven. En deze zijn nodig voor het welslagen van onze missie in het overbrengen van de boodschap die niets anders is dan het kennen van het leven van de Orthodoxe Kerk.

Dit jaar is een bijzonder jaar. De pandemie heeft alle orthodoxe christenen de praktijk en deelname aan verschillende religieuze evenementen ontnomen. Hoe wordt het 25-jarig bestaan sinds de oprichting van de parochie Brugge dit jaar gevierd?

Wat er dit jaar is gebeurd, maakt me erg verdrietig. Niet alleen kunnen we de 25 jaar van de parochie van Brugge niet direct vieren, maar de christenen werd ook de Heilige en Grote Passieweek, het grote feest van de Opstanding en ook gehele paasperiode ontzegd. Dit is helemaal nieuw voor ons allemaal, en valt erg moeilijk omdat we de waarde kennen van deze natuurlijke handeling van leven en actief zijn. Na dit alles zullen we volledig veranderd naar de kerk terugkeren. Na het ontbreken ervan te hebben ervaren, zullen wij de echte waarde van het liturgische leven beter begrijpen. De wereld voelt de behoefte om te communiëren aan het lichaam en bloed van Christus. We leven in vreselijke tijden, grote aantallen mensen worden ziek en sterven. We hadden ook twee gevallen van priesters van het aartsbisdom die ziek werden, maar gelukkig zijn ze nu genezen. De 25 jaar van de oprichting van de parochie van Brugge, zal nu niet gevierd worden vanwege de pandemie, maar na afloop ervan zeker.

Om welke rede werd gekozen om de parochie toe te wijden aan de heiligen Constantijn en Helena?

Van jongsaf al, ik had een spirituele band met de Phanar, Constantinopel en de Oecumenische Patriarch. Het was een vurige wens van mijn vader om Oecumenisch patriarch Athenagoras te ontmoeten, en deze ontmoeting heeft ons grote herinneringen nagelaten. Destijds was het voor een gezin niet gemakkelijk om over de weg van België naar Constantinopel te reizen. Constantinopel was toen een magische stad, met kenmerken van het Oosten, in tegenstelling tot nu waar ze een Europese stad geworden is. Dus, vanwege de speciale band van mijn familie met de stad (Constantinopel), besloot mijn vader de parochie van Gent op te dragen aan de heilige Andreas de Eerste Geroepen en stichter van de Kerk van Byzantium. Ik wilde dat de parochie van Brugge ook Constantinopel verwees. Bovendien probeerde ik heiligen te vinden van wie we het feest in de lente konden vieren, omdat de meeste van onze kerken gewijd waren aan heiligen met een feestdag van eind oktober tot Kerstmis. Dus koos ik voor de heiligen Constantijn en Helena die op 21 mei gevierd worden, om deze vreugde in het voorjaar samen te beleven en te genieten.

Vertel ons iets over uw opvolger in de parochie van Brugge, uw broer, vader Bernard.

In het begin was ik aartsdiaken en de eerste negen maanden was het mijn vader, wijlen eerwaarde Aartspriester Ignace, die elke zaterdag de dienst kwam doen. Ik hielp hem als diaken. Vanaf mijn wijding nam ik de parochie over. De eerste twee jaar celebreerden we twee zondagen per maand, ook tijdens alle vakanties. De andere zondagen vierde ik in Limburg. In 2003 werd ik verkozen tot bisschop van Sinope, om mijn voorganger te helpen, en er moest een opvolger worden gevonden in de parochie. Mijn broer had de roeping om binnen te treden in de geestelijkheid. Mijn voorganger vroeg me dus om mijn broer zelf tot priester te wijden, en aldus geschiedde. Onmiddellijk na mijn wijding tot de rang van bisschop wijdde ik hem diaken en priester, waarop hij de parochie van Brugge overnam. Vader Bernard is erg energiek en heeft een groot hart, vol warmte, waarin plaats is voor iedereen. Hij staat open voor iedereen en zorgt zo voor een goede ontwikkeling van de parochie.

Wat is uw boodschap aan de gelovigen in deze moeilijke tijden die de mensheid doormaakt?

Ten eerste wil ik onze goede geestelijken danken voor hun begrip voor de huidige moeilijkheden en het feit dat we onze kerken niet konden openen, dat we niet konden celebreren en communiëren aan het Lichaam en Bloed van Christus. Het enige wat ik wil zeggen is het woord “geduld”. Dat woord betekent veel voor mij omdat ik na een verschrikkelijke ervaring, een ernstig auto-ongeval 35 jaar geleden, zes maanden stil moest liggen op bed, zonder te bewegen, zonder op te staan. Daarna duurde het anderhalf jaar om te revalideren, dus ik weet wat “geduld” betekent en ik gebruik het niet als een lichtzinnig woord. We hebben inderdaad geduld nodig om de beproeving die we ondergaan te overkomen.