Parochie van de Boodschap aan de Moeder Gods, Antwerpen

PAROCHIE VAN DE BOODSCHAP VAN DE MOEDER GODS – ANTWERPEN

De Parochie van de Boodschap van de Moeder Gods in Antwerpen is de oudste orthodoxe parochie in België. Ze werd op 3 februari van het jaar 1900 gesticht, voornamelijk door handelaars en zeelieden, die zich hetzij in de stad hadden gevestigd, hetzij aanmeerden wegens het belang van de haven.

De “Codex van de Orthodoxe Parochie van Antwerpen” verhaalt: “Zijn verschenen de heren Chrístos Nikolaïdis uit Constantinopel, vice-consul van Griekenland, handelaar te Antwerpen, Alexandros Topalis uit Korfoe en Andreas Lapatas uit Spetses, vrome leden van de gemeenschap van alhier verblijvende handelaren, in samenspraak met de gehele Griekse Orthodoxe gemeenschap, om te besluiten tot een algemene bijdrage tot het oprichten van een Grieks-orthodoxe kerk te Antwerpen, onder de bescherming van de Moeder Gods en onder de naam ‘Boodschap van de Moeder Gods’.”

Door persoonlijke inspanningen slaagden de vrome christenen van de gemeenschap en de Griekse zeelui van de haven van Antwerpen, op de 19^e van diezelfde maand februari 1900 in het bereiken van hun opzet. Ze kochten een eigendom van 95,84 m² in de Jan Van Gentstraat 5 te Antwerpen en wijdden de eerste kerk toe aan de Boodschap van de Moeder Gods, met op de eerste verdieping een woonst voor de priester.

Aangezien de door fondsenwerving en bijdragen bijeengebrachte som de aankoopprijs, noch de verbouwingskosten dekte, voorzag de heer Christos Nikolaïdis in een kapitaal van 12.000 Belgische Franken, op voorwaarde dat dit aan een rentevoet van 4% werd teruggegeven door schenkingen en inkomsten voor de kerk. Hij liet het terrein en het gebouw bij notariële akte op zijn naam registreren. Op 17 juni 1900 heeft de Oecumenische Patriarch van Constantinopel Archimandriet Gennadios Themelis, afkomstig uit Kalymnos naar Antwerpen gezonden, die er op 9 december 1900 de opening van de kerk vierde.

Het liturgisch materiaal voor de eredienst en de iconen werden geschonken door vrome parochianen en zeelui op doortocht, evenals andere vaderlandslievende Grieken, waaronder bv. de in Odessa (toen Rusland) verblijvende grote patriot Marsalis, die het Evangelieboek, verscheidene iconen en kelken schonk. Konstantinos Ballanos schonk de kroonluchter, Ioannis Lymberopoulos de koperen doopvont, Christos Nikolaidis twee gevleugelde cherubijnen.  De gebroeders Rallis uit Londen droegen financieel bij en G. Grasis gaf een goudgeborduurde priestergewaad.

De eerste inzameling bracht 4.263 Belgische frank op. 48 personen hadden daar toe bijgedragen. De daaropvolgende inzamelingen brachten in het jaar 1900 nog 2.828 Belgische frank op. De inkomsten uit bijdragen, omhalingen in de parochie en buitengewone schenkingen van Griekse reders en bemanningen dekten de noden van de kerk en de bezoldiging van de priester.

Na volledig te zijn terugbetaald schonk Christos Nikolaïdis op 10 oktober 1910 en bij notariële akte het onroerend goed aan de Griekse Staat. De Griekse Staat nam akte van de overdracht van de gift onder nummer 19.531. In ruil verwierf Christos Nikolaidis het alleenrecht van het bevoorraden en bunkeren van de Griekse schepen die de haven van Antwerpen aandeden, op aanbeveling van de bevoegde ministeries van de Griekse Staat. Dit kantoor bleef in functie tot het jaar 2006, toen het door de erfgenamen van Nikolaidis verkocht werd aan een Onderneming met Duitse belangen.

Deze schenking bracht in de Parochie terecht uitgesproken reacties teweeg, omdat de Griekse Staat de gift ontving zonder enige financiële verplichting voor het onderhoud van het gebouw, de belastingen, het loon van de priester, enz. Al deze kosten werden gedragen door de parochianen van Antwerpen. Nu hij een monopolie op de schepen had bekomen, wenste de bekende schenker de gemoederen te bedaren door elk schip dat Antwerpen aandeed het symbolische bedrag van 50 dollar te laten betalen voor de noden van de Parochie. Met de bijdragen van de gelovigen was het immers onmogelijk om het onderhoud, de werking en het verblijf van de priester in de stad Antwerpen te betalen. Telkens er problemen rezen inzake herstellingen of van andere aard, waaraan de kleine gemeenschap niet kon voldoen, vond de schenker, zolang hij leefde, uiteenlopende oplossingen om de schuld te vereffenen via de schepen of rederijen. Archimandriet Gennadios Themelis (1900-1914) liet aan de Parochie het grootste deel van zijn erfenis na.

Deze eerste kerk diende tot einde 1948, spijts de aanzienlijke schade die ze doorheen de jaren opliep. Het jaar daarop werd de kerk afgebroken en er werd een iets grotere dan voorheen herbouwd op hetzelfde perceel, in de Jan Van Gentstraat 5. Wegens de komst van vele Grieken in het Antwerpse bleek vanaf 1975 de noodzaak om een bouwgrond te vinden voor de constructie van een nieuwe kerk met bijhorende lokalen voor de noden van de gemeenschap. Vanaf 1999 werd de toestand kritiek want het oude gebouw vertoonde vitale tekenen van teloorgang. De Parochie had de middelen niet om hieraan te remediëren aangezien de erfenis van vader Themelis voor irrelevante doelen was aangewend (met name investeringen in parochievreemde gebouwen, onder toezicht van Griekse diplomaten die in Antwerpen werkten tussen 1985 – 1994, en zonder medeweten van welke kerkelijke overheid dan ook). Bovendien werd toen ook de symbolische bijdrage van vijftien dollar voor elk schip dat de haven van Antwerpen aandeed en betaald door de Griekse Redersbond, geschrapt.

Door die moeilijkheden en het toegenomen verval van het gebouw, vooral door de sloop van andere oude gebouwen in der omgeving, was het herbouwen van de kerk met eigen middelen onmogelijk. Er kwamen af en toe voorstellen van bouwondernemingen, die echter werden tegengehouden door verscheidene Griekse overheidsdiensten, want het gebouw was sinds 1910 geregistreerd als eigendom van de Griekse Staat. Uiteindelijk besloot de Algemene Vergadering van januari 2005 unaniem om de voorgestelde oplossing van de Belgische bouwonderneming Fico NV te aanvaarden. Dit bedrijf zou de afbraak en herbouw van het hele complex, waarin zich ook de kerk bevond, op zich nemen. Tevens zou binnen het nieuwe bouwcomplex een grotere ruimte toegewezen worden voor een kerk met een ruime en goed uitgeruste parochiezaal, een kantoor, een priesterwoonst, en twee autostaanplaatsen met kleine berging in de kelder.

De parochieraad en de voormalige Metropoliet Panteleimon van België stuurden daarop een schriftelijk aanvraag naar de Griekse Ambassade in Brussel. De toenmalige zaakgelastigde van de ambassade, mevrouw Vasiliki Dikopoulou, diende onmiddellijk het voorstel in bij de Griekse Overheid. De bevoegde verantwoordelijken van de diverse Ministeries, de heren Spyropoulos, Treklis en Emmanouil, ondertekenden de betreffende notariële akten voor de afbraak en daaropvolgende herbouw, en het werk kon beginnen.

Tijdens de hele duur van de werken volgden, naast mevrouw Eleni Michalopoulou van de Griekse Ambassade in Brussel, die mevrouw Dikopoulou was opgevolgd, zowel de rector, Vader Angelos Kamalidis, als de kerkfabriek, de voortgang van de werken op. De heer Joseph Proïos in het bijzonder wijdde daar, als voorzitter van de kerkfabriek, kostbare tijd aan; zowel hijzelf als het personeel van zijn bedrijf “Proïos Maritime”. Hij hielp bij het verwerken van het administratief werk met de Belgische firma Fico, hield toezicht en volgde het verloop van de bouwwerken op. Het nieuwe adres is Jan Van Gentstraat 11, Antwerpen, tegenover het nieuwe gerechtshof van de stad. Het geheel werd in het jaar 2009 opgeleverd aan een comité bestaande uit de rector, de voorzitter van de kerkfabriek en de gespecialiseerde ingenieur.

De kerk viert haar feest op de dag van de Boodschap van de Moeder Gods en viert ook luisterrijk het feest van de Heilige Nikolaas, beschermheilige van de zeelui.

De meeste van de parochiepriesters gaven, bovenop hun priesterlijke taken, in de zaal boven de kerk ook les Grieks en godsdienst aan de Griekse kinderen van de Antwerpse gemeenschap. Zo konden ze in hun jonge zielen de onverwoestbare waarden aanwakkeren van de orthodoxe traditie.

In 1986 werd in de schoot van de Parochie een vereniging voor liefdadigheid opgericht. Om dit werk te kunnen volbrengen heeft ze tal van initiatieven (iconententoonstellingen, voorstellingen over de Heilige Berg Athos, optredens van Byzantijnse koren in de Rooms-Katholieke kathedraal van de stad en in de Sint-Pauluskerk in 1982, 1985, 1987, 1990, 1993, 2000).

Tot het jaar 1990 bediende de Parochie alle Orthodoxen in de stad: behalve de Grieken dus ook de Russen, Oekraïners, Serviërs, Roemenen, Bulgaren, e.a. waarbij er door de Liefdadigheidskas ook materieel bijstand werd gegeven aan vluchtelingen die, wegens beroeringen in hun eigen landen, naar de stad Antwerpen waren gekomen.

BEDIENAARS VAN DE PAROCHIE
– Archimandriet Gennadios Themelis: 1900 – 1921
– Archimandriet Patrikios Konstantinidis: 1921 – 1952
– Archimandriet Emilianos Timiadis: 1952 – 1959
– Archimandriet Serafim Patsios: 1959 – 1969
– Priester Georgios Kritsepis: 1970 – 1980
– Aartspriester Angelos Kamalidis: 1980 – …