Parochie van de Heilige Aartsengelen Michael en Gabriël, Elsene

PAROCHIE VAN DE AARTSENGELEN MICHAËL EN GABRIËL – ELSENE

De parochie werd in het jaar 1926 formeel gesticht op voorstel van de “Vereniging van Griekse Dames van Brussel”. De pogingen om in Brussel een Grieks-orthodoxe parochie op te richten gaan echter terug tot lang voor dat jaar. Archimandriet Gennadios Themelis, destijds rector in Antwerpen, probeerde om in Brussel een Griekse Gemeenschap te organiseren en daarna een parochie op te vestigen. Onder zijn leiding richtten de Brusselse Grieken in het jaar 1906 de “Orthodoxe Griekse Gemeenschap van Brussel” op, waarvan de statuten ter goedkeuring werden voorgelegd in Griekenland. Die gemeenschap heeft uiteindelijk geen sporen nagelaten. In 1920 werden er in Brussel twee Griekse verenigingen gesticht, die er uiteindelijk evenmin in slaagden om een parochie te organiseren. De tweede priester van Antwerpen, Archimandriet Patrikios Konstantinidis, riep de Griekse Dames van Brussel ter hulp. Twaalf onder hen richtten op 1 juni 1926 de “Broederschap van Griekse Dames” op, die voldeed aan de wettelijke voorwaarden voor een rechtspersoon om vastgoed aan te kopen dat als kerk zou kunnen dienen.

Het stichtingsdocument van de Broederschap is gedagtekend op 8 januari 1926 en ondertekend door Archimandriet Patrikios Konstantinidis en de dames Ir. Antonopoulou, El. Antonopouou, V. Tzani, A. Kambouropoulou, M. Karamanagioti, G. Klimi, K. Klimi, F. Karousou, Yp. Zirini, E. Arzoglou, S. Chatzidotou, El. Papadimitriou, E. Kyriazi, M. Tombrof, D. Gkaripi, I. Arzoglou en Irida Tombrof. De inleiding van de Statuten vermeldt: “Om vijf uur van deze weekdag, vrijdag, de achtste van de maand januari van het jaar Onzes Heren negentienhonderd zesentwintig, zijn in de lokalen van het Belgisch Genootschap voor Nieuw-Griekse Studies te Brussel, op voorstel van de Rector van de Grieks-Orthodoxe Kerk te Antwerpen, Archimandriet Patrikios Konstantinidis, volgende, ondergetekende Griekse dames verschenen, die gehoor hebben gegeven aan de door voornoemde Archimandriet Patrikios gedane oproep, en na lezing van de encycliek van Zijne Eminentie Metropoliet Germanos van Thyateira over het oprichten van een bedehuis, vastberaden zijn om eensgezind dit heilige werk te verwezenlijken……”. De Oprichtingsakte verscheen, in Franse vertaling, in het Belgisch Staatsblad 482 van 10 juli 1936.

Het aantal ingeschreven leden in het Broederschap liep op tot 40. Zij togen onmiddellijk aan het werk om de benodigde middelen voor de verwerving van de kerk in te zamelen. Dankzij schenkingen van de leden van deze kleine parochie werd de – voor die tijd aanzienlijke –  som van 170.000 Belgische frank opgehaald. Met dit bedrag kocht het Broederschap op 7 februari 1933 in de gemeente Elsene (Brussel), in de Stassartstraat 92, een gebouw van drie verdiepingen. Het gelijkvloers werd omgevormd tot kerk die werd toegewijd aan de Aartsengelen Michaël en Gabriël, de eerste verdieping diende als school, en de andere verdiepingen als priesterwoning en kantoor van de Parochie.

In april van hetzelfde jaar vierde Aartsbisschop Germanos van Thyateira de inwijding van de kerk, in aanwezigheid van de leden van het Broederschap, de zaakgelastigde van de Griekse Ambassade, de Ambassadeur van Bulgarije, de vertegenwoordiger van de Russische Kerk en andere personaliteiten. De sponsor van de kerk was de zakenman I. Klimis. Het Broederschap zorgde voor het onderhoud van de kerk en de vergoeding voor de priesters, die af en toe uit Antwerpen kwam om de Liturgie te vieren. Gedurende de Duitse bezetting werd het kerkje verrijkt met een vanuit Griekenland naar Brussel gebrachte iconostase, waarvan de ikonen geschilderd waren door de bekende ikonograaf Dimitrios Pelekasis.

Naast het hoofddoel om een kerk te verwerven, had het Broederschap zich als doel gesteld om hulpbehoevende Griekse landgenoten te ondersteunen.

Na het einde van de oorlog hernam de Parochie haar vooroorlogse ritme. De kerk bleef in beheer van het Broederschap van Griekse Dames, waarvan het aantal leden tot 1944 de 47 niet overschreed, maar wel in stijgende lijn ging. In 1950 telde men 82 leden.

In de volgende decennia veranderde de kerkelijke toestand in België grondig. België ging na de oorlog over tot massale inzet van handarbeiders voor steenkoolwinning. In 1957 werd een bilaterale Grieks-Belgische overeenkomst ondertekend voor de rekrutering van Griekse arbeiders. In 1955 waren echter reeds Griekse mijnwerkers beginnen toekomen. Met steun van de rectoren van de parochies organiseerde de Parochieraad van de Dames zich om de na het jaar 1962 vanuit de Belgische provincies naar de hoofdstad toestromende Grieken te helpen een betere toekomst te vinden en te ontsnappen aan de gevaarlijke arbeid in de steenkoolmijnen. Steun, hulp aan economisch zwakkere gezinnen, bezoeken aan ziekenhuizen, aan gevangenissen, vertalingen, onderricht van de Griekse taal, waren activiteiten die met succes werd volbracht. Vaak hielp de Parochie van de Stassartstraat studenten, stuurde ze pakketten met medicijnen, eten en kledij naar Griekenland. Via omhalingen steunde ze voluit het Griekse Rode Kruis, slachtoffers van aardbevingen, en hielp ze zieken die uit Griekenland naar Belgische ziekenhuizen kwamen, enz.

Omdat de komst van Griekse migranten naar Brussel gedurende de jaren 1950 de kerk uit haar voegen deed barsten, slaagde Metropoliet Meletios van Frankrijk, in wiens jurisdictie België een Exarchaat vormde, er in om de ruime kerk van de Vlaamse Jezuïeten aan de Stalingradlaan 34 over te laten dragen aan de Grieken. Als parochiekerk verving ze die in de Stassartstraat, waarbij het Broederschap verplicht werd om beide kerken te onderhouden. Vader Stefanos Charalambidis, de toenmalige Aartsdiaken van de Metropoliet van Frankrijk (nu Metropoliet van Tallinn en geheel Estland), en de latere Metropoliet Panteleimon van België, die vanaf 1957 door het Oecumenisch Patriarchaat gezonden was als priester voor de Griekse migranten in het zuiden van België en Noord-Frankrijk, speelden een bijzondere rol bij het geslaagde resultaat van de overdracht naar de orthodoxe kerkgemeenschap. Op Palmzondag 1965 werd de eerste orthodoxe Goddelijke Liturgie gevierd in de Stalingradlaan.

In 1969, met de creatie van het Aartsbisdom van België, gebruikte de eerste Metropoliet, Emilianos Zacharopoulos, de eerste verdieping van de kerk in de Stassartstraat als kantoor van het pas opgerichte Aartsbisdom.

Vanaf het liturgische jaar 1973 werd de kerk in de Stalingradlaan een parochiekerk, los van de kerk in de Stassartstraat. Sindsdien werden in de kerk van de Stassart enkel de dagelijkse diensten en sacramenten gevierd. Door een onenigheid tussen de metropoliet en de Broederschap van Griekse Dames werd de kerk in de Stassartstraat in 1974 gesloten.

Met de verkiezing van Archimandriet Panteleimon Kontogiannis in het jaar 1982 begon het herstel van de gebouw van de historische Parochie. Het Broederschap van Griekse Dames droeg toen het gebouw over aan het Aartsbisdom van België. Met de erkenning van de Orthodoxe Kerk in België werd de Parochie van de Aartsengelen te Elsene opnieuw geopend. De erkende, volwaardige parochie begon opnieuw te functioneren vanaf 1 oktober 1989. Als eerste rector werd Archimandriet Emmanouil Adamakis benoemd. Eveneens na de restauratiewerken van de kerk van de Aartsengelen in de Stassartstraat werd op 11 november 1995 de Kerkwijding gevierd. Sindsdien werd de parochie gereorganiseerd en functioneert tot op heden. Binnen de financiële mogelijkheden van de Parochie gebeurden nog andere herstellingen aan het gebouw.

Sinds begin 2000 wordt er in een speciaal ingerichte zaal Catechese gegeven.

BEDIENAARS VAN DE PAROCHIE
Archimandriet Patrikios Konstantinidis                                                                                 1926 – 1952
Archimandriet Emilianos Timiadis, later Metropoliet van Silyvria:                    1952 – 1959
Archimandriet Panteleimon Kontogiannis, later Metropoliet van België:     1959 – 1964
Archimandriet Savvas Achilleos:                                                                                                 1964 – 1969
Aartspriester Ioakim Limnioudis:                                                                                               1969 – 1970
Archimandriet Emmanouil Adamakis, nu Metropoliet van Frankrijk:              1989 – 1996
Oikonomos Spyridon Antoniou:                                                                                                1996 – 1999
Aartspriester Spyridon Apostolakis:                                                                                       1996 – 2017
Aartspriester van de Oecumenische Troon Stavros Triantafyllou:                     2017 – …