Kathedraal van de Heilige Nikolaas, Rotterdam

PAROCHIE VAN DE HEILIGE NIKOLAAS – ROTTERDAM

De oprichting van de Kathedrale kerk van de Heilige Nikolaas begon op voorstel van de Grieken die aan de rand van Rotterdam in Nederland woonden, en met dat doel de Vereniging van Grieken in Nederland (EEO) stichtten.

De Raad van Bestuur richtte zich tot de Gemeente Rotterdam en verzocht om een gratis kavel. In die tijd, na het einde van de 2^e Wereldoorlog, stond de Gemeente bouwgronden af voor de heropbouw van de geteisterde stad. De Gemeente Rotterdam stond een bouwgrond van 346,896 vierkante meter af, achter het Museum Boijmans-Van Beuningen, aan Westzeedijk en Melkkoppad: een droomplek in het Museumpark.

De bouw van de kerk vergde de veelzijdige inspanning van politieke, diplomatieke, sociale en handelsinstanties van die tijd, voornamelijk in samenwerking met de Ambassadeurs van Griekenland in Den Haag, de heren Nikolaos Lelis en Nikolaos Anissas. De Raad van Bestuur van de Vereniging van Grieken in Nederland verkreeg dat elk schip van een Griekse reder dat in een Nederlandse haven aanmeerde, een bijdrage moest betalen voor de bouw van de kerk. Uiteindelijk werd het benodigde geld ingezameld dankzij scheepswerven, Nederlandse ondernemingen en bijdragen van Griekse parochianen.

Op donderdag 4 februari 1954 legde de toenmalige Minister-President van Griekenland, Alexandros Papagos, de eerste steen van de kerk van de Heilige Nikolaas. De dienst werd voorgegaan door Bisschop Meletios van Rhegion (later Metropoliet van Frankrijk) en Archimandriet Emilianos Timiadis.

Het ontwerp was van architect Thomas Nix in samenwerking met architect Ioannis Antoniadis. De bouw werd voltooid in 1957 op de dag van de Heiligen Petrus en Paulus, en de wijding van de Heilige Nikolaaskerk gebeurde door Bisschop Iakovos van Apameia, hulpbisschop van de Aartsbisschop van Thyateira, samen met de eerste priester van de kerk Archimandriet Dionysios Chatzivasiliou (later Metropoliet van Memphis) en Archimandriet Emilianos Timiadis (later Metropoliet van Silyvria). Er waren vertegenwoordigers aanwezig van de Russische parochies in Nederland, van de Rooms-Katholieke Kerk en protestantse gezindten, alsook dhr. Nikolaos Tziras, Ambassadeur van Griekenland in Den Haag, dhr. Konstantinos Kalitsounakis, Griekse Consul te Rotterdam, dhr. Johan Kuller, Ere-Consul van Griekenland te Amsterdam, dhr. G.E. van Walsum, Burgemeester van de Stad Rotterdam, evenals verschillende wethouders.

Het betreft een driebeukige kruiskoepelkerk. Vanuit de narthex treedt men via een statige middendeur het kerkschip binnen. De iconostase sluit het verhoogde Heiligdom met zijn drie schepen af. Het dak weerspiegelt de symbolische betekenis van het kruis, door vier kruisende tongewelven. De koepel rust op de boogeinden van de gewelven, waarvan de aanzetten op vier zuilen rusten. De zuilen ondersteunen ook de pendentieven waarop de achthoekige vorm is geplaatst van de koepel, die verlicht wordt door acht boogvensters. De wanden van de kerk werden in baksteen opgetrokken, en de daken bekleed met dakpannen.

In oktober 1957, enkele maanden na de kerkwijding, deed een Griekse reder uit Londen een schenking voor de muurschilderingen. Het Benaki-museum in Athene stelde voor om zich tot de beursstudent Panagiotis Tetsis te wenden, toen een jonge kunstenaar die in Parijs woonde, maar later professor aan de Hogeschool voor Schone Kunsten in Athene zou worden. Dhr. Tetsis werkte als volgt: hij beschilderde centrale apsis van de kerk met een Moeder Gods Orante en daaronder, aan weerszijden van het tweelingvenster in de apsis, de Heilige Drie Hiërarchen en de Heilige Jacobus, de broeder des Heren. Middenin de koepel troont Christus de Pantokrator (Albeheerser) en in de trommel van de koepel staat te lezen “Zoals Gij het heelal hebt vastgesteld, bescherm, Heer, deze Kerk die Gij hebt opgericht door Uw eerbiedwaardig bloed”. Er verstreken nog 32 jaar voor de historische voltooiing van de kerk. Het aanvullende werk werd geschilderd door iconograaf Argyris Liakos uit Itea bij Delphi. Na zijn vorming door de beroemde Spyros Vassiliou uit Galaxidi, zette hij zijn studies voort bij iconografen zoals Petros Vamboulis en Stefanos Almatiotis. De iconografie verliep in 4 fasen, van september 1990 tot december 1995. Daarna werden de figuren en scenes op doek gezet, om vervolgens op de wanden van de kerk te worden gelijmd.

De weersomstandigheden en het gebrek aan onderhoud bleken catastrofaal voor de muurschilderingen: behalve de Pantokrator waren de ikonenschilderingen in de koepel vernield door het vocht, terwijl de overige schilderingen “zwart” waren door het roet van de verwarmingsinstallatie en het gebrek aan verluchtingssysteem. In juli 2019 werden de ikonenschilderingen hersteld door een schenking van reder Athanasios Martinos, Archon Exarchos van de Grote Kerk van Christus. De koepel werd van binnen en van buiten gerenoveerd door het Nederlandse bedrijf DTNL innovative, dat die volledig isoleerde en de verweerde dakpannen verving. Iconograaf Georgios Barmpas bracht nieuwe schilderingen aan in de koepel en restaureerde de ikoon van de Pantokrator en alle andere schilderingen in de kerk. De werken werden beëindigd in april 2019.

De oude iconostase van de kerk was in hout, met her en der bescheiden versieringen. De zes hoofdikonen die haar sierden, volgden de Byzantijnse techniek en waren van de hand van de iconograaf D.G. Kafís, gediplomeerd aan de Hogeschool voor Schone Kunsten in Athene en de Ecole des Beaux-Arts in Parijs. Het is goed te benadrukken dat er bladgoud van 22 karaat werd gebruikt. Als gevolg van schade werd de iconostase in 2002 vernieuwd. De ikonen bleven daarbij zoals ze waren.

De kerk is vandaag eigendom van het Aartsbisdom van België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg, en staat onder leiding van Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België. Ze zorgt voor de geestelijke ondersteuning van de Orthodoxe Christenen in Rotterdam en ruime omgeving, en is een ankerpunt voor het orthodoxe geloof. Ze houdt regelmatig erediensten, en catechese voor kinderen, jongeren en volwassenen, Bijbelstudies en lezingen. Ze organiseert bedevaarten evenals een jaarlijks parochieweekend. Kortom, de Heilige Nikolaaskerk is een levendige parochie tot Christus’ eer.

BEDIENAARS VAN DE PAROCHIE
Archimandriet Dionysios Chatzivassiliou (later Metropoliet van Memphis)
Archimandriet Theoklitos Michalas
Archimandriet Maximos Mastichis (later Bisschop van Evmenía)
Priester Vassilios Garnavos
Priester Anargyros Kapsalis (vanaf 1992)
Priester Antonios Fassoulakis (vanaf 1996)
Priester Eleftherios Konakas (vanaf 2000)
Priester Christos Sidiropoulos (vanaf 2008)
Protopresbyter van de Oecumenische Ioannis Psomas (van 2016 tot heden)